چکیده:
بدون تردید کتاب صحیفة اهل الصفاء فی ذکر اهل الاجتباء نشان دهنده عمق تفکرات اخباری گری محمد بن عبدالنبی نیشابوری مشهور به میرزا محمد اخباری است؛ زیرا در این کتاب مبانی رجالی و حدیثی وی به خوبی انعکاس یافته است. سودجویی او از مباحث رجالی به دلیل تقابلی است که در این موضوع با جریان اصول گرای هم عصر وی پدید آمده بود. وی در این اثر کوشیده است تا از کیان احادیث در مقابل جریان اصول گرای عصر خویش دفاع کند. وی از سویی با بازخوانی آرای عالمان متقدم رجالی و از سوی دیگر با نقد آرای رجالی متاخران، درصدد است نظریه ای بدیع را در علم رجال و در عین حال مخالف با نظریه اصولیان عرضه کند.جستار پیش رو سعی نموده با بررسی کتاب میرزا محمد به مبانی رجالی وی دست یابد و از رهگذر این بررسی، تقابل های گفتمانی عصر وی را پی جویی نماید. در ادامه با تمرکز بر روش شناسی اثر، مزیت های آن از جمله توثیقات رجالی، صحت طرق روایات، نقد آرای مخالفان اصول گرا را مورد کاوش قرار دهد.
خلاصه ماشینی:
وی از طرفی درصدد آن است تا سنت رجالی متقدمین را که اعتماد به طرق روایات و اسامی راویان نامبردهشده در کتب رجال بوده است، احیا کند و مبانی رجالی ایشان را از لابهلای كتب ایشان استقصا و به شماره درآورد و از طرفی دیگر به مهمترین مبانی رجالی متأخرین نظر افكنده و در پی تخطئۀ آنها از مستندات تاریخی و حتی استفاده از مبانی رجالی اصولیان سلف در دفاع از مبانی اخباریان برآمده است.
استخدام قواعدی در جهت پذیرش روات و طرق روایات میرزا محمد اخباری در حکم به وثاقت راوی تنها به نصوص رجالی اکتفا نکرده و راههای دیگری را نیز برای اثبات وثاقت راوی مطرح نموده است.
(برای اطلاع بیشتر از این اصطلاح نک: ایزدی، 1389، ص53ـ76) میرزا محمد معتقد است یكی از مبانی كه علمای متقدم رجالی آن را قبول داشته و بر اساس این اصل حكم به صحت طرق و رجال روایات دادهاند.
و از آنجایی هم كه معتقد است اگر روایتی تا مشایخ اجازه برسد، این سلسله سند تا به معصوم صحیح تلقی میشود و دیگر لازم نیست رجال آن مورد بررسی قرار گیرد، لذا از همۀ اینها نتیجه میگیرد كه تمام طرق روایی از حال حاضر تا زمان معصوم بهطور صحیح نقل شده است.
(همان، ص209ـ210) میرزا سخنان خویش را همنظر با جماعتی از متأخرین نیز میداند و به نقل از شیخ حر عاملی بیان میکند كه وی در این باره اینچنین اظهار نظر كرده كه اكثر مطالب اصول و فروع از اخبار بهطور متواتر رسیده است و وجود نصوص فراوان ما را بالجمله به قطع اجمالی میرساند كه تواتر معنوی و لفظی در مورد روایات وجود دارد.