چکیده:
در ایران اسلامی هنرهای سنتی در حقیقت به طریقی برگرفته از قرآن کریم است. هنرمندان سنتی، تحت تاثیر شرایط روحی و اعتقادی که در نتیجه انس و الفت با این معجزه نبوی پیدا نمودند، نه تنها توانستند مفاهیم و معانی و تعابیر قرآنی را در آثار خود به کار بندند، بلکه در بیشتر موارد به گونه ای غیر مستقیم و بدون هیچ گونه قصدی در تمرکز بر ویژگی های هنری نهفته در قرآن و کاربست آن ویژگیها در آثار خود، ساختاری زیبایی شناسی و هنری خلق نمودند که به نوعی منطبق با ساختارهای موجود در قرآم کریم بود. نگارگری ایرانی به عنوان یکی از شاخصه های هنرهای سنتی ایران، همواره از این ویژگبی بهره نبوده و اکثریت این آثار، به نوعی ظاهر و باطنی منطبق با کلام، حقیقت و ساختار قرآن را دارا می باشند. در واقع هنرمند مسلمان ایرانی آنچنان با ویژگی های برونی و حقایق درونی قرآن منطبق گردیده بود که بدون هیچ گونه ارائه خط و خطوطی از جانب قرآن توانسته بود هنری خلق نماید که قرآن معلم ظاهر و باطنش گردد. از جمله وجوهی که می توان به نوعی در بیان تشابه میان نگارگری ایرانی با متن قرآنی به آن پرداخت، نحوه تصویرپردازی می باشد که مبنا و قاعده بنیادین نگارگری ایرانی و سبک قرآن و ابزار برجسته در بیان معانی مجرد و ذهنی این دو مولفه می باشد
In Islamic Iran, traditional arts are in fact derived in some way from the Holy Qur'an. Traditional artists, not only
were able to apply Quranic concepts and meanings in their work, but also in most cases indirectly and without
the influence of the spiritual and religious conditions that resulted from this holy miracle, were prophetic. No
intention in focusing on the features of the art contained in the Qur'an and the use of those features created in its
works, the structure of aesthetics and art, which was in some way consistent with the existing structures in
Qaram Karim. Persian art as one of the characteristics of traditional Iranian arts has not always benefited from
this feature, and most of these works have some kind of appearance and interior in accordance with the word,
truth and structure of the Qur'an. In fact, the Iranian Muslim artist was so matched with the extraordinary
features and inner truths of the Qur'an that, without any presentation of lines and lines from the Qur'an, he was
able to create an art that the Qur'an would appear to be a teacher. One of the features that can be used to express
the similarity between Iranian painting and the Qur'anic text is the way of imaging, which is the basis of the
Iranian painting and Qur'anic style and a prominent tool in expressing the abstract and subjective meanings of
these two components.
خلاصه ماشینی:
هنرمندان سنتی، تحت تاثیر شرایط روحی و اعتقادی که در نتیجه انس و الفت با این معجزه نبوی پیدا نمودند، نه تنها توانستند مفاهیم و معانی و تعابیر قرآنی را در آثار خود به کار بندند، بلکه در بیشتر موارد به گونه ای غیر مستقیم و بدون هیچ گونه قصدی در تمرکز بر ویژگی های هنری نهفته در قرآن و کاربست آن ویژگیها در آثار خود، ساختاری زیبایی شناسی و هنری خلق نمودند که به نوعی منطبق با ساختارهای موجود در قرآم کریم بود.
در این میان آثاری مانند کتابهای ادبی و عرفانی که نکتهای خاص از معانی قرآن کریم را دستمایه شکلگیری حکایت و داستانی جدید قرار دادهاند، بستر مناسبتری را برای ابراز خلاقیت هنرمندان نگارگر فراهم آوردهاند که در این نوشتار سعی بر این است تا با بررسی برخی از این آثار که با دستاویز قرار دادن شاخصههای معنایی و زیباییشناسانه قرآن کریم خلق گردیدهاند، علاوه بر شناخت برخی ویژگیهای تصویرپردازی در قرآن کریم که از مولفههای اعجاز این معجزه نبوی است، نمود این ویژگیها، هر چند به گونهای غیر مستقیم، را در یکی از شاخههای مهم هنرها اسلامی که نگارگری میباشد مورد بررسی قرار دهیم.
با توجه به آنچه ذکر گردید و بنا بر موضوع این نوشتار زیباییهای مادی (محسوسات) موجود در قرآن که در سطور بعدی تجلی آن در نگارگری ایرانی نیز مورد بررسی قرار میگیرد، عبارتند از: 1- زیبایی انسانها «در فرهنگ زیبا شناسی قرآن، علاوه بر زیبایی روحی انسان که خلیفه الهی است، به زیبایی جسمی و اندامی انسانها هم توجه شده است.