چکیده:
مسجد جامع ساری از ابنیه مهم تاریخی معماری استان مازندران میباشد. این بنا یکی از اولین مساجد جامع استان بوده که ساختمان آن از ابتدا برای پرستش ساختهشده است. این بنا در ابتدا پرستشگاه دین زرتشت و در سال ۱۴۴ ه.ق به مسجد و برای پرستش الله تغییر یافته است. این مسجد از معدود بناهای تاریخی این استان است که با توجه به آب و هوای این منطقه که رطوبت مضاعف باعث نابودی بناها میشود، تاکنون پابرجاست. از دوران قاجار و پهلوی اول بازسازیهای متعددی در این بنا انجام شده که این مرمتها تا زمان معاصر ادامه داشته است. مرمتهای بسیار باعث شده طرح این بنا به شبستان ستوندار و ایواندار تبدیلشده و جزییاتی را به همراه داشته باشد. از خصوصیات این مسجد میتوان به سقف چوبی آن اشاره کرد. این پژوهش با روش گردآوری اسنادی و میدانی و روش تحقیق توصیفی-تحلیلی به بررسی جزییات و تزیینات مرمت آخر این بنا که پس از آتشسوزی سال ۱۳۹۷ انجام شده، میپردازد. این نوشتار به تحلیل تزیینات این مسجد میپردازد و در دو بخش بررسی و تحلیل این مهم را به انجام میرساند. تزیینات این بنا از قبیل کاشیکاری، گچکاری، چوبی، سفالکاری و آجرکاری بوده که به بررسی آنها پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
در شکل 3، پلان فضاهای همکف این بنا نشان داده شده است: (رجوع شود به تصوير صفحه) شکل 3- پلان فضاهای همکف مسجد جامع ساری، (ماخذ: شرکت مهندسان مشاور پام، 1399) 6-1- تزئینات موجود در مسجد جامع تزئینات و جزئیات در این مسجد به دو دسته تقسیم میشود.
شکل 4- شبستان جنوبی مسجد جامع ساری، (ماخذ: نگارنده، 1399) 6-1-1- تزئینات آجرکاري آجر از قدیمیترین مصالح مورد مصرف در معماری است که قدمتی 6000 ساله دارد و همچنان نیز با وجود صنعتی شدن جوامع و روی کار آمدن مصالح جدید، جایگاه خود را حفظ کرده است (هوج، 1380).
(رجوع شود به تصوير صفحه) شکل 5- ورودی شمالی مسجد جامع ساری، (ماخذ: نگارنده، 1399) (رجوع شود به تصوير صفحه) شکل 6- طرح خفته راسته کف میانسرا و دیواره مهتابی مسجد جامع ساری، (ماخذ: نگارنده، 1399) (رجوع شود به تصوير صفحه) شکل 7- طرح مشبک آجری پشت شبستان جنوبی مسجد جامع ساری رو به کوچه پشت مسجد، (ماخذ: نگارنده، 1399) 6-1-2- تزئینات کاشیکاري اوایل دوران اسلامی و پیش از روی کار آمدن کاشیکاری از آجرکاری، گچبری و حجاری برای تزئین بنا استفاده میشده است.
(رجوع شود به تصوير صفحه) شکل 8- کاشیکاری ورودی شبستان جنوبی مسجد جامع ساری، (ماخذ: نگارنده، 1399) کاشیکاری از مهمترین تزئینات معماری اسلامی در ایران محسوب میشود و بسیاری بر این عقیدهاند که ایران اولین کشوری است که از کاشی هم برای تزیین و هم به منظور استحکام بنا بهره گرفته است (کیانی، 1362).
(رجوع شود به تصوير صفحه) شکل 15- سقفهای سفالی مسجد جامع ساری، (ماخذ: نگارنده، 1399) شکل 16- سقف سفالی شبستان غربی مسجد جامع ساری، (ماخذ: نگارنده، 1399) 7- نتیجهگیری در این پژوهش تزئینات به کار رفته در مسجد جامع ساری مورد بررسی قرار گرفتند.