چکیده:
جابر بن عبدالله انصاری، صحابی برجسته پیامبر (ص) در حوزه فقه، تفسیر، حدیث و تاریخ بسیار تلاش میکرد. او که از پیشگامان نقل حوادث عصر نبوی بود، گزارشهایی درباره این عصر دارد که مورخان و محدثان کهن شیعه و اهل سنت آنها را ثبت کردهاند. شفاهی یا مکتوب بودن روایات او در حوزه تاریخ و سیره نبوی، پرسشی است که پاسخ به آن از ابعاد مختلفی دارای اهمیت است. نخست، آگاهی از جایگاه جابر در ثبت و مکتوب کردن سیره در طبقه صحابه و دیگری بر فرض اثبات غیرشفاهی بودن آن، پاسخی به منکران سنت مکتوب حدیث در سده نخست هجری است و مهمتر از آن، یافتن روشی برای بازسازی منابع مکتوب و مفقود آن دوره است.
این مقاله با تکیه بر منابع رجالی، طبقاتنگاری و تاریخی و با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی بر اساس اسناد تاریخی و قواعد تشخیص روایات شفاهی از مکتوب، این موضوع را بررسی میکند. یافتههای پژوهش حاضر نشان میدهد که آنچه از جابر در باره سیره نبوی گزارش شده است، برخاسته از مدونات مکتوب بوده است و شاگردان او، نسخههای تازهای از نوشتههای او را ثبت و به نسل بعدی منتقل کردهاند
Jaber ibn e- Abdullah e- Ansari was one of the followers of Prophet Mohammad (PBUH) and outstanding in the domain of jurisprudence, interpretation, hadith and history. He was considered as a pioneer in relation to narrating the events in time of Prophet Mohammad (PBUH), holding reports regarding this era that were registered by the ancient Shiite and Sunnite historians, narrators and scholars of hadith. Whether these narrations in the domain of history and life of the Prophet are written or verbal is the question answering to it is of great significance in many aspects. First, being aware of the position of Jaber in registering the life history in the class of followers of Prophet and second, supposing the approval of its written form is the reaction to those who denied the written tradition of hadith in the first century After Hijrah and the most important of all is finding a way towards the renovation of written and missing sources of that era. This article investigates this issue by taking advantage of historical and authoritative sources and following a descriptive-analytical method based on the historical documents as well as the regulations of distinguishing verbal and written narrations. The findings of the present research illustrate whatever has been reported in relation to the life of the Prophet by Jaber originates from the written complications that his students have registered a new version of them and transferred to the later generation.
خلاصه ماشینی:
یافته های پژوهش حاضر نشان میدهـد که آنچه از جابر در باره سیره نبوی گزارش شده اسـت ، برخاسـته از مـدونات مکتوب بوده است و شاگردان او، نسخه های تازه ای از نوشته هـای او را ثبـت و به نسل بعدی منتقل کرده اند.
برای آگاهی بیشتر از دیدگاه مستشرقان درباره اصالت متون و روایات اسلامی و نقد ایرن دیردگاه ، رک: کریمینیرا، »سیره نگاری پیرامبر اسرلام در غررب «، مجل-ه آئین-ه پ-ژوهش ، ش ٦٨، ص ٢٤رر٢٧؛ »ارزیرابی مجردد احادیرث اسلامی« ترجمه محمدحسن محمدی مظفر، فصلنامه علوم حدیث ، ش ٤، ص ١١٨رر١٢٨؛ نیل سراز، »بررسری و سزگین در نقد نظریه گلدتسهیر به چگونگی تحمل حدیث و مراحل هشت گانـه آن پرداختـه است که گلدتسهیر سه مرحله آن ؛ یعنی اجازه ، مناوله و وجاده ١ را میشناخت ، بی آن که از قـدمت و نقش آنها در کتاب های حدیثی آگاه باشد.
هم چنین ، مدرسی در ابتدای کتاب میراث مکتوب شیعه پس از اشاره به نقل شفاهی و مکتوب به قواعد و روش های اثبات استفاده از متون کهن مفقود اشـاره کـرده اسـت ، امـا محمد جواد شبیری زنجانی در این باره به اصول شناخت منابع مکتـوب از شـفاهی توجـه خاص نموده است و آنها را با توضیحات بیشتری معرفی کرده است که در بیشتر موارد، با آنچه مدرسی اشاره کرده است ، اتفاق نظر وجود دارد.
) در مکاتیـب الرسول و احمد عبدالرحمن الصویان در صحائف الصحابۀ، مجموعه گزارش هـایی کـه در منابع تاریخی، حدیثی و تراجم نگاری در بـاره جـابر آمـده اسـت ، شـک و شـبهه ای بـاقی نمیگذارد که جابر از دانشمندان صحابه و روش او بر نوشتن احادیث بوده است ، بنـابراین دارای نوشته هایی قابـل توجـه بـوده اسـت کـه بـر دیگـران قرائـت شـده اسـت و آنـان نسخه برداری کرده اند.