چکیده:
بی حد و مرز بودن فضاها در بسیاری موارد سبب از بین رفتن آرامش مورد نیاز افراد و عدم احساس قلمرو و همچنین باعث ارتباطات فضایی ناخواسته با یکدیگر می شود. یکی از مهمترین ابعاد طراحی فضاهای درونی، میزان پیشبینی حریم در آنهاست. از لحاظ کالبدی، درصورت نبود کنترل و مانعی برای ارتباطات در مرز فضایی، سبب ارتباطات بویایی، بصری، صوتی و دسترسی و نقض انواع حریم ها و در نهایت باعث نقض حریم روانی برای کاربران میشود. نوشتار حاضر با تعیین عوامل موثر بر تامین حریم در مسکن حداقل، درصدد ارتقای بنیان های نظری مفهوم حریم است. با هدف درک رابطه حریم خصوصی با عرصه های زندگی اجتماعی، رفتار انسان را مطالعه میکند. نمونه مورد مطالعه در این پژوهش مسکن مهر رشت می باشد. روش تحقیق به کار رفته در این پژوهش توصیفی- تحلیلی کمی و روش گردآوری اطلاعات اسنادی، کتابخانه ای و میدانی است و نرم افزار مورد استفاده برای تحلیل Spss می باشد. با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون، واریانس و رگرسیون رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته تحلیل گردید. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش مشاهده، پرسشنامه، مصاحبه است. نمود معمارانه شاخص های عرصه بندی فضایی، مرز فضایی، فضای بینابین، سلسله مراتب و عمق فضایی در پاسخ به نیازهای انسانی، شامل ایمنی، احترام، درو نگرایی و قلمروپایی در مسکن حداقل خلاصه می شود. یافته ها نشان می دهد، مرز فضایی مهمترین مهمترین مولفه اثر گذار بر محرمیت فضاهای مسکونی می باشد.
خلاصه ماشینی:
اصل "محرميت "، به عنوان يکي از همين اصول حاکم بر تمامي شئونات زندگي ، مفهومي اجتماعي و ارزش کليدي در اخلاق انساني و اسلامي ، به زيبايي در معماري و شهرسازي سنتي ايران کالبد يافته و در سازماندهي فضايي و نحوة قرارگيري عملکردهاي گوناگون آثار و نتايج عميقي داشته است .
ولي زاده اوغاني (١٣٩٣) به بررسي اصول و انديشه هاي اخلاقي در ساختار فضايي خانه هاي سنتي ايران اسلامي از بعد محرميت و حريم خصوصي پرداخته است .
زرج آباد، تقوي و مسعودي (١٣٩٣) نيز درونگرايي و محرميت را به عنوان دو اصل اساسي معماري ايراني اسلامي و مؤثر بر شکل گيري سازمان فضايي شهرها و بناها در خانه هاي تاريخي بيرجند به عنوان نمونه موردي پژوهش ، مطالعه کرده و تأمين لايه هاي محرميت سه گانۀ عمومي ، خصوصي و نيمه عمومي را نتيجه گرفته اند.
محرميت و حريم خصوصي در منابع غربي نيز مطالعه شده است ، به اعتقاد راپاپورت مفهوم محرميت هميشه بيشتر يا کاملا به وسيله فرهنگ تعيين مي شود و اثر زيادي بر شکل خانه دارد (.
مي توان عنوان داشت مراد از محرميت در فضاي معماري و شهرسازي ، کالبد دادن به فضا به گونه اي است که داراي حريم کالبدي ، عملکردي ، معنايي و فرهنگي اجتماعي باشد؛ بنابراين مي توان مفهوم محرميت را به عنوان عامل بنيادين کنترل سازمان کالبدي شهر در فرهنگ اسلامي به حساب آورد (عليزاده و ديگران ، ١٣٩٣: ٦٨).