چکیده:
بیان اندیشههای کلامی علمای شیعه، اثر ژرفی در نشر و تقویت اعتقادات مذهب و اعتلای گفتمان شیعی دارد. متکلمان شیعه همواره کوشیدهاند در ضمن تبیین آموزههای اعتقادی دین، به دفاع از آن و پاسخگویی به شبهات بپردازند. این عملکرد نقش مهم و تاثیر بسزایی در تکون هندسه معرفت دینی جوامع اسلامی هر عصر و زمانی داشته است. قاضی نورالله شوشتری از علمای شهیر سده دهم و یازدهم هجری است. در این نوشتار با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، ابتدا، «حیات» و «عصر قاضی»، بهعنوان دو عامل مهم در تشکیل اندیشه کلامی ایشان مورد بررسی قرار میگیرد. قاضی نورالله با شناخت فضای حاکم و اندیشههای مخالف و نیز وجود برخی از علمای اخباری ازجمله میریوسفعلی استرآبادی و برخی سران صوفیه، توانست چهره اعتدالی شیعی خود را بروز دهد و با استفاده از نامهنگاری، تالیف و تدریس و حتی تعامل با پادشاهان اهلسنت، در اعتلای گفتمان شیعی نقشآفرین باشد و آثار فاخری در تبیین و تحلیل کلام شیعی، مانند «احقاق الحق» در تاریخ ماندگار کند.
Qazi Nurullah Shustari is one of the famous scholars of the tenth and eleventh centuries AH. Using a descriptive-analytical method, this paper analyzes the life and time of Qazi Nurullah Shustari, as two important factors in the formation of his theological thought. Recognizing the prevailing atmosphere and opposing ideas, despite the presence of some Akhbari scholars such as Mir Yousef Ali Astarabadi and some Sufi leaders, he was able to show the moderate face of Shi’a. He played a role in promoting the Shiite discourse through various methods such as letter writing, writing, teaching and cooperation with Sunni kings. He has written valuable works in explaining Shiite theology, such as “Iḥqāq al-Ḥaqq wa Izhaq al-Bāṭil”.
خلاصه ماشینی:
قاضی نورالله با شناخت فضای حاکم و اندیشههای مخالف و نیز وجود برخی از علمای اخباری ازجمله میریوسفعلی استرآبادی و برخی سران صوفیه، توانست چهره اعتدالی شیعی خود را بروز دهد و با استفاده از نامهنگاری، تألیف و تدریس و حتی تعامل با پادشاهان اهلسنت، در اعتلای گفتمان شیعی نقشآفرین باشد و آثار فاخری در تبیین و تحلیل کلام شیعی، مانند «احقاق الحق» در تاریخ ماندگار کند.
این نوشتار به روش توصیفی ـ تحلیلی درصدد است تا به این سؤال اصلی پاسخ دهد که: با توجه به گفتمانهای مخالف در هند، قاضی نورالله شوشتری با بهرهگیری از اندیشه کلامی، چه شیوهای را در مواجهه با گفتمان مخالفان در گسترش گفتمان شیعی برگزید؟ با توجه به پرسش اصلی، فرضیه پژوهش ما شکل میگیرد: قاضی که خود پرورشیافته خانواده علم و دانش بوده و رسالت اصلی خود را نشر معارف دانسته، برای رسیدن به این رسالت، مهاجرت به دیار هند را برمیگزیند و با شیوههای مختلف تبلیغی، همچون پذیرش مناصب حکومتی، تألیف، تدریس، مناظره و مکاتبه، توانست گفتمان شیعی را در سرزمین هند گسترش دهد و رسالت دینی خود را به اتمام برساند.
مهمترین فعالیتهایی که قاضی نورالله در گسترش گفتمان شیعی و ارائه اندیشه کلامی از خود بروز داده را میتواند در قالب مناظره و گفتوگو، مکاتبه، کتاب و نوشتهها و نیز تدریس و پذیرش مناصب حکومتی کاوش کرد.