چکیده:
دردوره ساسانی آثار هنری بیشماری توسط هنرمندان خلق شدهاست که شامل انواع نقوش میباشد که در این پژوهش به بررسی نقوش حیوانی به دو صورت 1- جانوران حقیقی 2- جانوران اسطورهای وترکیبی و پیبردن به مفاهیم نمادین و اسطورهای هر کدام میپردازد وسوال اصلی پژوهش این است که از کدام جانوران بهصورت حقیقی و یا اسطورهای و ترکیبی در نگارکندها و گچبریها و مهرها استفادهشده و مفاهیم نقوش هریک در دوره ساسانی چه میباشد و هرکدام از این نقوش در کدامیک از این سه آثار هنری وجود دارد؟ هدف پژوهش بهدستآوردن مفاهیم نمادین و اسطورهای و دستهبندی کردن این حیوانات در سه نوع آثار نگارکند، گچبری و مهرهای دوره ساسانی میباشد. در نتیجه پژوهش بهصورت جدولی درآورده شدهاست که نشان میدهد این نقشمایهها با مفاهیم نجومی، کیهانی، زرتشتی و اساطیر ایرانی ارتباط دارند. بهکارگیری نقوش جانوری متعدد بهخاطر تجلی نویدها و نعمتهای زندگی بودهاست که بهشکل استعارههای بصری توسط هنرمند بیان شدهاست و هنرمند دوره ساسانی در نقشهای نمادین تمایلی به بیان واقعیت موجود ندارد بلکه هدفش پرداختن به پس پرده است. بهطور کلی هرچه از زمان باستان به اواخر دورهی ساسانی نزدیکتر میشویم، تعداد آثار با نقشمایهی جانوران ترکیبی و نیز از جنبه خداگونه بودن آنها کاسته میشود و بیشتر با اساطیر ایرانی پیوند مییابند. تصویرپردازی در هنر ساسانی با توجه به دیدگاه در ایران باستان اهمیت خاصی مییابد.
During the Sassanid period, countless artworks have been created by artists that include types of motifs The study of animal designs two forms 1- Real animals 2- Mythical and mixed animals, and understanding the symbolic and mythical meanings of each one in this research And the question of the research is, what animals real or mythical and combined are involved in the rock reliefs,filets and seals of the Sassanid period, and what are the concepts of these animals and which of these three works of art does each of these motifs have? The purpose of the research is to obtain concepts and categorize these animals in three types of rock reliefs,filets and seals of the Sassanid period. As a result, the research is presented in a tabular form which shows that these elements are related to the astronomical, cosmic, Zoroastrian, and mythological concepts of Iran. The use of numerous animal designs for the manifestation of the gifts and blessings of life expressed in the form of visual arts by the artist and the Sassanian artist in symbolic roles is reluctant to express the reality, but his aim is to look after the scenes. In general, as we get closer to the end of the Sassanian period from the ancient times, the number of works with the role of mixed beasts and their godliness is diminished and associated more with Iranian mythology.Illustration in Sassanid art is of special importance according to the perspective in ancient Iran.
خلاصه ماشینی:
نقوش جانوري در آثار نگارکند و گچ بري و مهرهاي دوره ساساني را ميتوان به دو گروه تقسيم کرد که اين جانوران به صورت منفرد و يا ترکيبي نقش شده اند و عبارتند از: ١- جانوران حقيقي ٢- جانوران اسطوره اي وترکيبي جانوران حقيقي عبارتند از: گاو، اسب ، شير، گوزن ، گراز، شتر، خرگوش ، عقرب ، سگ ، گرگ ، فيل ، قوچ ، بزکوهي ،خرس ، ماهي و پرندگاني مانند اردک، کلاغ ، خروس ، طاووس و عقاب .
اسب دراشکال مختلف خود به صورت جفت روبه روي هم و يا منفرد و يا در حال چرا بر روي مهرها وگچبريهاي اين دوره آمده است که در اکثر مواقع با بال تصويرگشته اند حالت سمبليک دارند و احتمالا نشانه اي از فره وشي جانوران و يا از نظر آپم پوپ و اکرمن (١٣٨٧: ١٣٢) نشانه اي از صور فلکي فرس اعظم ميباشد و از نظر گوبل (١٣٨٤: ٦٤) نقش اين جانور بر روي مهرهاي ساساني، ميتواند نشانه اي از ايزد بهرام و يا ايزد تيشتر باشد که به مالک مهر پيروزي و برکت عطا ميکرده اند.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) تصوير ٥- مهر ساساني با نقش گوزن ، موزه مقدم (ده پهلوان و قنواتي،١٣٩٤: ٥٩) اين حيوان به دليل شاخ هاي بلندش که مرتبا تجديد ميشود، اغلب با درخت زندگي مقايسه ميشود و نمادي از باروري و تولد دوباره است (شواليه وگربران ،١٣٨٥: ٧٦٩) و در اساطير ايران گوزن لميده ميتواند نشانه اي از ماه يا ورثرغنه نيز باشد(آپم پوپ و اکرمن ،١٣٨٧: ٩٨٢).