چکیده:
بسامدها متغیّرهایی تعیینکننده در دانش سبکشناسی هستند و بهکارگیری روشهای تحلیل آماری در ارزیابی بسامدها نتایج سبکشناسانۀ سنجیدهتری را بههمراهخواهدداشت. آمار توصیفی نمیتواند کمّیتهای پرنوسان و دارای رفتار نامنظّم را بهروشنی تبیینکند. ازهمینروی روشهای آمار استنباطی در نتیجهگیری از متغیّرهای کمّی نامتوالی بسیار سودمند خواهدبود. سبکشناسی مرتبط با تحلیلهای رایانهای را سبکسنجی مینامند که درحوزۀ زبان فارسی چندان رایجنبودهاست. دراینمقاله نویسنده بستهترشدن زاویۀ خیال در چهارگونۀ ساختمان تشبیه را بهترتیب از 1 تا 4 درجهبندی کردهاست، سپس رابطۀ میان فشردهتر شدن زاویۀ خیال با بسامد تشبیهات حروفی را در دیوان سیزدهتن از شاعران شاخص سبک خراسانی درگذار زمان ارزیابیکردهاست. ازآنجا که بسامد گونههای تشبیهات حروفی ازلحاظ ساختمان و فشردهشدن زاویۀ خیال در ساختمان ایندست ازتشبیهات، رفتار سبکی مشخّصی را نشاننمیدهد، با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون در نرمافزار رایانهای spss به تحلیل استنباطی آمارها پرداختهشدهاست. با توجّه به نتایج کمّی برآمده از نرمافزار spss که گویای ضریب همبستگی 424/. و سطح معناداری 005/. است و مقایسه این اعداد با شاخصهای [1]تعریف شده برای ضریب همبستگی (1+ و 1-) و سطح معناداری (01/. تا 05/.)، رابطه مثبت و مستقیم میان متغیّرها (نازکترشدن خیال و فشردگی زاویه تشبیه با بسامد تشبیهات حروفی) تأیید میشود؛ به زبان سبکشناسی، یعنی فشردهتر شدن زاویه تشبیه در سبک خراسانی به معنای افزایش بسامد تشبیهات حروفی دارای ساختمان بستهتر بوده و این رخداد سبکی از هنجارهای مسلّط بر سبک دوره پیرویکردهاست.
The stylistics deals with studying frequencies and repetitions; therefore, employing the statistical analyses in stylistic evaluations is very useful, Whereas the descriptive statistics cannot always explain the stylistic fluctuations, using of inferential statistics theories in evaluating stylistic phenomena will bear a very scientific accuracy. “Stylometry” is the term that has been coined for stylistic researches connected with computer.
In present article, the author tries to evaluate the relationship between compression of angle of simile construction in Khorasani style and frequency of literal similes from the respect of construction in this style poets’ Divan in passing the time. Because of this, the author deals with inferential analysis of statistics by using the Pearson Correlation Coefficient in SPSS computerized software. The statistics come from the SPSS express the correlation coefficient (./424) and significant level (./005) of relationship between variables (the compression of angle of simile and frequency of literal similes). Comprising these numbers with identified indicators for correlation coefficient (-1 & +1) and significant level (./01 to ./05), confirms the positive and direct relationship between variables. In stylistic express, i.e. to be more compressed the angle of simile in Khorasani style is equal to increase the frequency of literal similes that have more closed construction and this stylistic event has followed the dominant norms of periodic style.
خلاصه ماشینی:
بررسي اثباتي زاويۀ خيال در تشبيهات حروفي شعر سبک خراساني مرتضي حيدري *١ دانشيار زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه پيام نور تهران چکيده بسامدها متغيرهايي تعيين کننده در دانش سبک شناسي هستند و به کارگيري روش هاي تحليل آماري در ارزيابي بسامدها نتايج سبک شناختي سنجيده تري را به همراه خواهد داشت .
در اين مقاله ، نويسنده بسته تر شدن زاويۀ خيال در چهار گونۀ ساختمان تشبيه را به ترتيب از ١ تا ٤ درجه بندي کرده و سپس رابطۀ ميان فشرده تر شدن زاويۀ خيال با بسامد تشبيهات حروفي را در ديوان دوازده تن از شاعران شاخص سبک خراساني در گذر زمان ارزيابي کرده است .
از آنجا که بسامد گونه هاي تشبيهات حروفي از لحاظ ساختمان و فشرده شدن زاويۀ خيال در ساختمان اين دست تشبيهات رفتار سبکي مشخصي را نشان نميدهد، با استفاده از ضريب هم بستگي پيرسون در نرم افزار رايانه اي SPSS به تحليل استنباطي آمارها پرداخته شده است .
است و مقايسۀ اين اعداد با شاخص هاي تعريف شده براي ضريب هم بستگي (١+ و ١-) و سطح قراردادي معناداري، رابطۀ مثبت و مستقيم ميان متغيرها (نازکتر شدن خيال و فشردگي زاويۀ تشبيه با بسامد تشبيهات حروفي) تأييد ميشود.
در اين پژوهش ، بسامد تشبيهات حروفي ديوان هاي دوازده شاعر نام دار سبک خراساني از اواخر قرن سوم تا اوايل قرن ششم هجري به شيؤە نمونه گيري کل ١٣، برپايۀ مفصل ، مؤکد، مجمل و بليغ بودن در جدول ١ مشخص شده است .