چکیده:
برقراری یا بازیابی انتظام فضایی-کالبدی محلههای شهر و حفظ هویت و شخصیت بافتها، بهویژه بافتهای مسکونی ایران، بدون آگاهی از عوامل موثر و میزان و چگونگی اثرگذاری هرکدام در شکل یابی محیط مصنوع، ناممکن به نظر میرسد. هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل نقش و اثر گونه شناسی قطعات مسکونی در شکل یابی مورفولوژی (ریختشناسی) شهری است. روش تحقیق به لحاظ ماهیت کاربردی وبه لحاظ روش، توصیفی از نوع پیمایشی است. در این راستا بافتهایی از شهر زنجان بهعنوان نمونه موردی برای تحلیل و بررسی برگزیده شد. چالش اساسی در پژوهش، این است که آیا بناهای بافت قدیم شهر زنجان قابلیت دستهبندی و گونه شناسی را دار است و نیز چندگونه اصلی را برای شناسایی بناهای این بافت میتوان برشمرد. بدین منظور، پژوهش با استفاده از مطالعات اسنادی، ابتدا به تدوین چهارچوب نظری گونه شناسی و شکل شناسی میپردازد. در ادامه، به شرح کلی مورفولوژی بافت پرداخته و شاخصهای مورفولوژی در بافت قدیم، جهتگیری عمومی بناهای مسکونی، عناصر کالبدی و اجزای آن به تفکیک نام و کاربرد آنها در بافتهای شهری مورد مقایسه قرار گرفت و درصورتیکه نحوه این تاثیر موردتوجه قرار گیرد، شکل محیط مصنوع تا حدود زیادی قابلکنترل و هدایت خواهد بود. نتایج حاصل نشان داد، که گونههای مختلف مسکن در تعیین و شکلدهی حوزههای مورفولوژیک سطح شهر نقشی موثر داشته و انتظام فضایی بافتهای شهری را تحت تاثیر قرار میدهند، بهطوریکه با تغییر گونه بناهای مسکونی شکل بافت شهری دچار دگرگونی میشود و درصورتیکه نحوه این تاثیر موردتوجه قرار گیرد، شکل محیط مصنوع تا حدود زیادی قابلکنترل خواهد بود
restoring the spatial and physical conditions of the city's neighborhoods and preserving the identity and character of the tissues, especially the Iranian living tissues, without the knowledge of the effective factors, and the extent to which each one influences the shaping of the artifact environment, is impossible.The purpose of this research is to investigate the role and effect of typology of residential units in the formation of urban morphology.In this regard, textures from the city of Zanjan were selected as a case study for analysis.The main challenge in the research is whether the old textures of the Zanjan city have the ability to categorize and typify, and how many of the main ways to identify the structures of this texture can be enumerated.For this purpose. In the following, a general description of the tissue morphology and the morphological indices in the old tissue, the general orientation of residential buildings, physical elements and their components were distinguished by their name and their application in urban textures, and if this effect was taken into consideration , The shape of the artifical environment will be largely controllable and conductive.The results showed that different types of housing have an important role in determining and shaping the morphological domains of the city, and affect the spatial regulation of urban texture, which changes the shape of the urban texture by changing the type of residential buildings, and if the effect of this effect is considered , The shape of the artifact's environment will be largely controllable
خلاصه ماشینی:
بررسي تطبيقي تأثير گونه شناسي قطعات مسکوني بر مورفولوژي بافت شهري (موردمطالعه :محله عباسقلي خان ،دروازه رشت و يدي بورورغ در شهر زنجان ) دکتر داريوش اردلان ١ مربي، گروه شهرسازي، دانشکده معماري و شهرسازي، واحد قزوين -مرکز شال ، دانشگاه آزاد اسلامي، شال ، ايران مرضيه ابراهيمي پور، دکتراي تخصصي، گروه شهرسازي، دانشکده معماري و شهرسازي، واحد قزوين ، دانشگاه آزاد اسلامي، قزوين ، ايران تاريخ دريافت : ٩٨/٠٤/٠٥ تاريخ پذيرش : ٩٩/٠٦/٢٤ چکيده برقراري يا بازيابي انتظام فضايي-کالبدي محله هاي شهر و حفظ هويت و شخصيت بافت ها، به ويژه بافت هاي مسکوني ايران ، بدون آگاهي از عوامل مؤثر و ميزان و چگونگي اثرگذاري هرکدام در شکل يابي محيط مصنوع ، ناممکن به نظر ميرسد.
در حالتي که دوسري از ساختمان ها در حدفاصل دو مسير دسترسي قرار گيرند ،دو حياط بيروني در ارتباط با خيابان ميباشند و مجاورت چهار حياط داخلي ساختمان هاي اطراف ، فضاهاي باز خصوصي قابل توجهي پديد ميآورد(کامبي،١٣٨٢) پيشينه تحقيق درزمينه ي گونه شناسي و مورفولوژي شهري تاکنون پژوهش هاي متعددي در ايران و جهان صورت گرفته است ، آنچه در ايران انجام شده ،کمتر به مورفولوژي شهرها پرداخته و تمرکز بيش تر بر گونه شناسي بناهاست .
در همان سال ، مرتضايي و همکاران (١٣٩٦) در مقاله اي با عنوان " چارچوب تحليلي ريخت - گونه شناسي بافت هاي شهري از منظر کارايي انرژي: مطالعه موردي سپاهان شهر" به تدوين چارچوبي به منظور افزايش کارآمدي نقش ضوابط و مقررات شهرسازي در شکل دهي به بافتهاي شهري از منظر کارايي انرژي و همچنين به عنوان ابزاري براي ارزيابي و ارائه الگوهاي توسعه پرداخته است .