چکیده:
درباره جامعیت قرآن، دیدگاههای مختلفی ابراز شده که هر کدام بر پایه تفسیری خاص از آیات و روایات است. آیه 89 سوره نحل با عبارت 'تِبیانًا لِكُلِّ شَیءٍ' و با وجود لفظ 'کُلّ'، عمومیت محتوایی را نشان میدهد. مخالفان این تعمیم با تکلّف، آیات و روایات ناظر بر جامعیت بیشینهای را تأویل برده و تخصیصهایی بدون دلیل ذکر میکنند. مقاله کنونی میخواهد جامعیت حداکثری قرآن را از نگاهی نو و با روشی تحلیلی ثابت کند. این نوشتار با توجّهکردن به گزارههای اساسیِ علوم، بر آن است تا به این نتیجه برسد که گذشته از جامعیت قرآن نسبت به همه نیازهای دنیایی و آخرتی بشر، این کتاب آسمانی حتّی در ارائه اصول و روشهای علوم نیز جامعیت دارد؛ چراکه علوم مختلف هم یکی از نیازهای بشر است.
خلاصه ماشینی:
جامعیت حداکثری قرآنبر پایه بهرههای روششناختیِ علوم از قرآن و ضرورت وجود الگوهای روششناسانه در دین و قرآن زهره اخوان مقدم چکیده درباره جامعیت قرآن، دیدگاههای مختلفی ابراز شده که هر کدام بر پایه تفسیری خاص از آیات و روایات است.
از سوی دیگر در روایات از این آیه برای موضوع جامعیت قرآن استفاده شده است.
در برخی از نوشتهها آیات دیگری نیز در تبیین جامعیت قرآن، یاد شده که بیشتر، ناظر بر کمال دین، جهانیبودن اسلام و یا جاودانگی قرآن هستند و اگرچه با واسطه میتوانند بر جامعیت این کتاب آسمانی هم دلالت کنند، ولی موضوع اصلی آن جامعیت قرآن نیست.
اگر محور بحثها را بر روششناسی به معنای مورد نظرِ فلاسفه نوینِ علم قرار گیرد میتوان با استناد به اصول اعتقادی و آیات الهی ثابت کرد که در دین گزارههای روششناسانهای وجود دارد و حتّی میتواند راهنمای پژوهشهای علمی شود.
اگر دین، کامل شده باشد، اقتضایش آن است که محدود به مسائل اُخروی نبوده و منحصر به مسائل دنیوی هم نباشد؛ بلکه در بیان همه مبانی اعتقادی، رفتاری، سیاسی، اقتصادی، علمی و غیر آن از کمال برخوردار باشد.
دین علمی یا عدم تعارض دین عقلانی و علم عقلانی این دیدگاه بیان میدارد، از آنجا که خداوند خالق عقل، دین را برای عاقلان فرستاده و اهداف کلانی از ارسال آن دارد که جز به مدد عقل تحصیل نمیشود، پس دین، عَقلانی است و تعارضی با علم به عنوان جریانِ برآمده از عقل ندارد.
دین اسلام و به عبارت دیگر، کتاب آسمانی آن یعنی قرآن کریم، نه تنها با علم، تعارض ندارد، بلکه در حوزههای مختلف، به علم کمک میکند و یکی از ابعاد جامعیت قرآن نیز همین است.