چکیده:
در واقعة عاشورا، حضور زنان بسیار پررنگ بود. در کاروان حسینی زنانی از بنیهاشم و دیگر قبایل، حضور داشتند؛ اگر چه غلبه با زنان بیهاشم بود و سرآمدان این گروه سرفراز، بزرگ زنانی از فرزندان امیر مومنان7 بودند که با صبر و تحمل و به جان خریدن مصائب و ناملایمات، ماندگاری اهداف و آرمانهای قیام ابا عبدالله7 را رقم زدند و دسیسه و ریاکاری معاندان در سرپوش نهادن بر جنایت قتل نوادة رسول الله9 و اصحاب باکرامتش را ناکام گذاردند.از جمله این بانوان گرانارج، زینب صغرا، معروف به ام کلثوم، دخت امیر مومنان7 است که مورخان و روات به صراحت از حضورش در صحنه کربلا و نقشآفرینی او در رسوا کردن بنیامیه و بیدارگری افکار عمومی، یاد کردهاند. مقالة حاضر ـ که بخشی از جلد سوم کتاب الامام الحسین و اصحابه نوشتة علامه فضل علی قزوینی است ـ تحقیقی است در زندگی و زمانة زینب صغرا و کاوش و روشنگری در اختلافات روایی و تاریخی که در این باره بین خاصه و عامه وجود دارد.
خلاصه ماشینی:
بعضی علمای ما نیز، این روایات را پذیرفته و نقل کردهاند و ملتزم شدهاند که همسر عبدالله بن جعفر، زینب کبرا بوده است و این علاوه بر اینکه خلاف تحقیق و صریح تواریخ و بعضی روایات فریقین است، با عرف و عادت نیز نمیسازد؛ چون در تاریخ آمده است که وقتی عمر از زینب خواستگاری کرد، امام علی7 به وی فرمود: «من او را برای فرزند برادرم عبدالله بن جعفر در نظر گرفتهام» (ابن حجر عسقلانی، 1328، ج8، ص465).
2. در بحار الانوار، از معانی الاخبار، از برقی، از پدرش، از ابن ابیعمیر، از جمیل بن صالح، از محمد بن مروان نقل کرده است که گفت: به امام صادق7 عرض کردم: آیا این سخن رسول خدا9 است که «فاطمه خود را پاک و مطهر نگاه داشت و خداوند نسلش را از آتش برکنار داشت»؟ فرمود: «آری.
3. در بحارالانوار از ابن الولید، از صفار، از ابن معروف، از ابن مهزیار، از وشاء، از محمد بن قاسم بن مفضل، از حماد بن عنان نقل شده است که گفت: از امام صادق7 پرسیدم: معنای این سخن رسول خدا9 چیست که فرمود: «فاطمه خود را پاک و مطهر نگاه داشت و خداوند آتش را بر فرزندانش حرام کرد»؟ فرمود: «آزدشدگان از آتش، فرزندان بیواسطه فاطمه، یعنی حسن و حسین و زینب و ام کلثوماند» (همان، ج43، ص231).
هم در کتابهای عامه دیدهام و هم کسی که به مصر سفر کرده بود، برایم نقل کرد که آنجا حدود شش قبر وجود دارد که همه به قبر سیده زینب مشهورند و روی یکی از آنها نوشته شده: این قبر شریف زینب، دختر احمد بن عبدالله بن جعفر بن محمد بن علی بن ابیطالب7 است.