چکیده:
داستان «همنوایی شبانه ارکستر چوبها» اثر رضا قاسمی یکی از شاخصترین داستانهای پسامدرن ادبیات فارسی است. این داستان زندگی گروهی از مهاجران و تبعیدیهای ایرانی ساکن فرانسه را روایت میکند که هنوز هم گرفتار مشکلات ناشی از فرهنگ و اعتقادات اولیه خود هستند. نظریه آشوب که یکی از نظریههای شناختهشده و پرکاربرد در علوم فیزیک و هواشناسی است در این داستان تجلی پیدا کرده است. ازآنجا که این داستان پسامدرن، حالت فراداستان دارد، نویسنده/راوی بهطور آگاهانه به نظریه آشوب و بهخصوص ویژگی بال پروانهای آن اشاره میکند. این پژوهش، پس از معرفی و بیان شاخصترین ویژگیهای نظریه آشوب، برمبنای این نظریه به خوانش داستان «همنوایی شبانه ارکستر چوبها» میپردازد و با روش توصیفی - تحلیلی به بررسی تأثیر نظریه آشوب در تقویت سویههای پسامدرن این داستان و زندگی و سرنوشت شخصیتها میپردازد و در پی آن است که نشان دهد چگونه تجلی یک نظریه علمی در داستان، به تقویت سویههای پسامدرن آن میانجامد. نظریه آشوب در علوم مختلف کاربرد دارد و از رویدادهای غیرخطی و فرآیندهای مبتنی بر عدم قطعیت سخن میگوید. تجلی نظریه آشوب در این داستان آن را از سایر داستانها متمایز کرده است. بر اساس این نظریه، پدیدهها و رویدادهای پیچیده و آشفته، حاصل علل متعدد هستند و به طور مداوم بر یکدیگر تأثیر میگذارند. این نوع پدیدهها به شرایط اولیه خود بسیار حساس واجزای مختلف آنها مبتنی بر اثر بال پروانهای، خودهمانندی، سازماندهی پویا و جاذبهای غریب است که در مجموع گونهای از نظم در بینظمی یا وضعیتی شبهآشفته را به نمایش میگذارند. نتایج این پژوهش نشان میدهد که نظریه آشوب با گزارههای آشفتهساز و آشناییزدا، سویههای پسامدرن داستان را برجستهتر کرده و در عین هماهنگی ساخت و محتوا، آشفتگی شخصیتها را توجیه میکند. نظریه آشوب زندگی و سرنوشت درهمتنیده و پیچیدهی شخصیتها را به شیوهای پسامدرن تشریح میکند و تأثیر متغیرهای کوچک را در حوادث بزرگ و سرنوشت شخصیتها نشان میدهد.
The fiction of "The Nocturnal Harmony of the Wood Orchestra" by Reza Ghasemi is one of the most significant postmodern fiction in Persian literature. This fiction tells the life of a group of Iranian immigrants and exiles living in France who are still struggling with their original culture and beliefs. Chaos theory, which is one of the well-known and widely used theories in physics and meteorology, is manifested in this story. Because this postmodern fiction is metafiction, the author/narrator consciously refers to the chaos theory, and in particular to the butterfly wing feature. This study, after introducing and expressing the most characteristic features of chaos theory, reads the fiction of "Nocturnal Harmony of Wood Orchestras" based on this theory and uses a descriptive-analytical method to investigate the effect of chaos theory in strengthening the postmodern aspect of this fiction and the lives and destinies of characters, and seeks to show how the manifestation of a scientific theory in the fiction reinforces its postmodern aspects. Chaos theory is used in various sciences and talks about nonlinear events and processes based on uncertainty. The manifestation of chaos theory in this fiction distinguishes it from other fiction. According to this theory, complex and turbulent phenomena and events are the result of multiple causes and constantly affect each other. These kinds of phenomena are sensitive to their initial conditions and their various components based on the effect of butterfly wings, self- similarity, dynamic adaptation, and strange attractors, which together show a kind of order in disorder or a quasi-chaotic situation. The results of this study show that the theory of chaos with disturbing and unfamiliar propositions, highlights the postmodern aspects of the fiction and at the same time justifies the confusion of the characters while coordinating the construction and content. Chaos theory describes the intertwined and complex life and the fate of characters in a postmodern way and shows the effect of small variables on large events and the fate of characters.
خلاصه ماشینی:
نتايج اين پژوهش نشان ميدهد که نظريه ي آشوب با گزاره هاي آشفته ساز و آشناييزدا، سويه هاي پسامدرن داستان را برجسته تر کرده و در عين هماهنگي ساخت و محتوا، آشفتگي شخصيت ها را توجيه ميکند.
داستان پسامدرن همنوايي شبانه ارکستر چوب ها اثر رضا قاسمي، عرصه تجلي نظريه ي آشوب است ، شخصيت هاي آن گرفتار نوعي آشفتگي هستند و اين امر تأثير قابل توجهي در پيچيدگي داستان دارد.
ازاين رو، ادبيات ٧٠/ تأثير «نظريه آشوب » در تقويت سويه هاي پسامدرن داستان «همنوايي شبانه ارکستر چوب ها ميتواند يکي از زمينه هايي باشد که به گونه اي استعاره اي اين نظريه را به کار ميگيرد»(بيگلري و قادري سهي،١٣٩٨: ١٢).
راوي در اثر حادثه اي که در سن چهارده سالگي در ايران براي او رخ داده دچار تثبيت شخصيت شده ، گاه و بيگاه دچار وقفه هاي زماني ميشود و زمان پريشي و مکان پريشي يکي از مشخصه هاي مهم ذهنيت او به مثابه يک تبعيدي است ، رويدادهاي دوران نوجواني در آينده او تأثير زيادي دارد و تمام ذهن و زبان او را تسخير کرده ؛ اين همان مشخصه ي اصلي نظريه آشوب است که يک پديده نسبت به حالت اوليه خود بسيار حساس است .
در اين داستان از ميان ويژگيهاي نظريه ي آشوب ، ويژگي اثر پژوهشنامۀ نقد ادبي و بلاغت ، سال ٩، شمارٔە ٣، پاييز ٨٥/١٣٩٩ بال پروانه اي ملموس تر و برجسته تر است .