چکیده:
تشیع در سرزمین شام بهعنوان مکتبی تأثیرگذار، از سدههای آغازین اسلام تا کنون، با وجود سختیهایی که از سوی مخالفان خود در منطقه شام روبهرو بوده، هویت شیعی خود را حفظ کرده است. از آنجا که مکتب تشیع در شام بهعنوان بخشی از میراث تاریخی شیعه است که حوادث مهمی از تاریخ را به چشم دیده، شناخت چگونگی حفظ هویت تشیع در سرزمینی که همواره با دشمنی با مکتب تشیع شهره بوده، بدون رویکرد تاریخ اجتماعی دست نیافتنی است. این مقاله درصدد بررسی عوامل و مؤلفههای مؤثر بر تاریخ اجتماعی شیعیان در منطقه شام است. برای دستیابی به این منظور، با رویکردی توصیفی تحلیلی و مطالعه منابع تاریخی و کهن، عوامل و مؤلفههای مؤثر بر تاریخ اجتماعی شیعیان شام تا قرن هفتم واکاوی شد. نتیجه آنکه وجود حاکمان شیعی در برهههایی از تاریخ و حضور خاندانهای شیعی و مهاجرت برخی از بزرگان و عالمان شیعه و اقامت در شام را میتوان از عوامل مؤثر و برگزاری آیینها و مراسمهای شیعی، توجه به اماکن مقدسه و نوع موقوفات و نذورات و وجود نمادهای شیعی از مؤلفههای مؤثر در ماندگاری هویت تشیع در شامبه شمار می آیند.
Shiites in the Levant have maintained their identity since the early centuries of Islam. Recognition of the spread and perpetuation of Shiism in the Levant without a social history approach is incomplete. Social history is a branch of historical science that examines the history of the past with a new approach. Investigate issues that most historians do not pay much attention to. With a descriptive approach, this article seeks to find the factors and components that affect the social history of the Shiites of Sham until the seventh century by studying historical propositions. The conclusion is that according to the social history approach, the causes such as sovereignty, family, religion, immigration and components such as rituals and ceremonies, attention to holy places and the type of endowments and vows and Shiite symbols have been effective in perpetuating and expanding Shiism in the Levant.Keywords: Shiite social history, dinner, Shiism, factors and components.
خلاصه ماشینی:
بررسي عوامل مؤثر بر تاريخ اجتماعي شيعيان در شام تا قرن هفتم * حسين مرادي نسب هادي شمس آبادي ** چکيده تشيع در سرزمين شام به عنوان مکتبي تأثيرگذار، از سده هاي آغازين اسلام تـا کنـون ، بـا وجـود سختيهايي که از سوي مخالفان خود در منطقه شام روبه رو بوده ، هويـت شـيعي خـود را حفـظ کرده است .
پرسش اصلي اين است کـه از نگاه تاريخ اجتماعي چه عوامل و مؤلفه هايي در گسترش تشيع در شام مـؤثر بـوده اسـت ؟ البتـه بـا توجه به حضور دامنه دار شيعيان در منطقه شام از قرون نخست اسـلامي تـا کنـون و محـدوديت ايـن نوشتار، اين تحقيق حضور شيعيان ١ شام را تا قرن هفتم پي مي جويد.
درباره بررسي تاريخ اجتماعي شيعيان در شام کار مستقل يا مقاله اي نگاشته نشده است ، گرچه در لابه لاي متون کتاب هاي تاريخي به مواردي اشاره شده است از جمله مي توان به کتـاب حلـب و تشيع از شيخ ابراهيم نصرالله ، احياء الحلب و اسواق ها از خيرالـدين اسـدي ، و دولـت حمـدانيان تأليف فيصل سامر ترجمه ذکاوتياشاره داشت .
امتياز اين پژوهش نسـبت بـه آثار پيشين ، بررسي و تبيين برخي از عوامل و مؤلفه هاي مؤثر بر تاريخ اجتماعي شـيعيان در منطقـه شام تا قرن هفتم است .
از جمله خاندان هاي تأثيرگذار در تاريخ اجتماعي شيعيان ، خانـدان حمـدانيان اسـت کـه توانسـت افزون بر حضور در ساختار سياسي در منطقه حلب ، با افزايش جمعيت شـيعيان بـر بافـت فرهنگـي آن منطقه تأثير گذارد (ابن زهره حلبي ، ١۴١٧ق ، ص١۵۵).