چکیده:
عوامل محیطی مانند رطوبت و دما در ارتفاعات مختلف جنگل تغییر کرده و بر توزیع گیاهی، نوع گونه ها و مورفولوژی برگ آنها اثر میگذارند. ارتفاع از سطح دریا، به عنوان یکی از فاکتورهای مهم، عوامل محیطی را تحت تاثیر قرار میدهد. در این مطالعه، جهت ارزیابی تغییرات مورفولوژیکی برگ در طول گرادیان ارتفاعی، پنج جمعیت بلوط ایرانی در ارتفاعات مختلف جنگل زاگرس در استان کرمانشاه مورد بررسی قرار گرفت. در هر طبقه ارتفاعی، پنج درخت انتخاب و از هر درخت، بیست برگ جمعآوری گردید. برگهای هر جمعیت، با هم ترکیب شد و چهارده صفت برگ، مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج آزمون دانکن نشان داد که تفاوت معنی داری بین پنج جمعیت در تمام مشخصات وجود دارد و صفات برگ مانند سطح برگ، محیط، طول و عرض برگ، میانگین شعاع، تغییرات شعاعی، همبستگی بین میانگین شعاعی و متغیر شعاعی، ضریب شکل، عرض در محور X و طول در محور Y ،بیشترین مقادیر را در باالترین ارتفاعات دارا بودند. دو پارامتر مساحت و محیط برگ، با بیشترین مقادیر واریانس تجمعی ۷۶ درصد بیشترین سهم را در گروهبندی ایفا کردند. بر اساس آنالیز خوشهای، پنج جمعیت بلوط ایرانی، در سه گروه قرار گرفتند و جمعیتهای دو و سه دارای بیشترین تشابه و جمعیتهای یک و چهار نیز بیشترین شباهت را در صفات مورفولوژیکی برگ نشان دادند. جمعیت پنج شباهت کمتری به جمعیتهای یک تا چهار داشت و این موضوع میتواند نشان دهنده تنوع ژنتیکی در این جمعیت باشد.
Environmental factors such as humidity and temperature varying at different altitudes of
the forest and affect on plant distribution, species types and leaf morphology. Altitude is
one of the important factors affecting environmental factors. In this study for evaluate the
morphological changes of the leaf along the elevational gradient, five oak populations
were surveyed in different altitudes of zagros forest in kermanshah province. At each
altitude, five trees were selected and from each tree, 20 leaves were collected. Then in
each population, leaves were mixed and fourteen leaf traits were measured. Results of
duncanʼs analysis showed that there was a significant difference among five populations
in all studied leaf characteristics and traits sush as area, perimeter, length, width, Ave
Radial, Radial var, CMRV, S Factor, Width in X and Height in Y, had the highest values
in high altitudes. two parameters of leaf area and perimeter with the highest amount of
cumulative variance (67%) had the most role in grouping. Based on cluster analysis Five
oak populations were divided into three groups and Population 2 and 3, as well as
population 1 and 4, showed the most similar in morphological traits. The population 5
showed less similarity with populations 1 to 4 which this issue might demonstrate genetic
diversity in this population.
خلاصه ماشینی:
در این مطالعه، جهت ارزیابی تغییرات مورفولوژیکی برگ در طول گرادیان ارتفاعی، پنج جمعیت بلوط ایرانی در ارتفاعات مختلف جنگل زاگرس در استان کرمانشاه مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج آزمون دانکن نشان داد که تفاوت معنیداری بین پنج جمعیت در تمام مشخصات وجود دارد و صفات برگ مانند سطح برگ، محیط، طول و عرض برگ، میانگین شعاع، تغییرات شعاعی، همبستگی بین میانگین شعاعی و متغیر شعاعی، ضریب شکل، عرض در محور X و طول در محور Y، بیشترین مقادیر را در بالاترین ارتفاعات دارا بودند.
با توجه به اینکه صفات مورفولوژیکی، در تمایز بین گونهها و بخشهای سیستماتیک قابل استفاده هستند و همچنین به دلیل اهمیت گونه برودار در زاگرس و تخریب روز افزون جنگل های ارزشمند بلوط این منطقه، جهت حفاظت و مدیریت اصولیتر این گونه با ارزش، تحقیق حاضر، با هدف ارزیابی تغییرات مورفولوژیکی برگ گونه بلوط ایرانی در طول گرادیان ارتفاعی در جنگلهای استان کرمانشاه انجام شده است.
جدول 1- نتایج آنالیز واریانس کلی صفات مورفولوژیکی مورد بررسی {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} در جدول (2) نتایج مربوط به تجزیه به مولفههای اصلی مورفولوژی برگ بلوط ایرانی در چهار محور اول نشان داده شده است.
نتایج آنالیز واریانس چهارده صفت مورفولوژیکی برگ پنج جمعیت بلوط ایرانی در جدول (3) نشان داده شده است.
نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای پنج جمعیت بلوط ایرانی (شکل 1) نشان داد، جمعیتهای دو و سه دارای بیشترین شباهت بودند و جمعیتهای یک و چهار نیز از نظر صفات مورفولوژیکی برگ، بیشترین شباهت را داشتند.
, 2016 Azizi) نشان دادند در صفات مورفولوژیکی برگ، بین تودههای مختلف بلوط ایرانی در سطح پنج درصد تفاوت معنیداری وجود دارد.