چکیده:
نقشة کاربری اراضی و نقشههای پیشبینی تغییرات زمانیـ مکانی کاربری اراضی تأمینکنندة بخش عمدهای از اطلاعات مورد نیاز برنامهریزان و مدیران شهری در زمینة اتخاذ تدابیر صحیح و تصمیمگیریهای اصولی در جهت نیل به توسعة پایدار شهری است. هدف از این تحقیق بررسی تغییرات کاربری و پوشش زمین در شهرستان یاسوج در گذشته و به تبع آن پیشبینی الگوی فضایی ساختار سرزمین در آیندة نزدیک بود. در این پژوهش، با استفاده از پردازش شیءگرای تصاویر ماهوارهای سالهای 1991 و 2000 و 2018 به مدلسازی دینامیک کاربری اراضی شهرستان یاسوج پرداخته و از مدل تلفیقی زنجیرة مارکوف سلولهای خودکار برای پیشبینی تغییرات کاربری اراضی استفاده شد. نتایج نشان داد در فاصلة زمانی بین سالهای 1991 تا 2018 وسعت اراضی مرتعی 18/7 درصد کاهش و مساحت مناطق مسکونی 02/2 درصد افزایش یافته است. بدین ترتیب که گسترش شهرستان یاسوج باعث شده کاربریهای اراضی مسکونی و کشت آبی روند افزایشی و کاربریهای مرتع، جنگل، کشت دیم، زمین بایر، و باغات روند کاهشی داشته باشد. همچنین روند توسعة شهر نشاندهندة تمایل گسترش کالبدیـ فضایی شهرستان یاسوج در همة ابعاد است. نیز نقشة کاربری اراضی برای سالهای 2030 و 2040 با مدل زنجیرة مارکوف پیشبینی شد. نتایج نشان داد در فاصلة زمانی سالهای 2018 تا 2040 اراضی مرتع و کشت دیم و جنگلی به ترتیب به میزان 08/1 و 63/1 و47/1 درصد کاهش مساحت و کاربری مناطق مسکونی 17/4 درصد افزایش و پهنة آبی به مقدار ناچیز تغییر خواهد داشت. نتایج تحقیق حاکی از کارآیی بالای مدل تلفیقی زنجیرة مارکوف در پایش روند تغییرات، بهخصوص رشد شهری، برای سالهای آتی بر اساس الگوی تغییرات در سالهای گذشته است.
Land use mapping and land use maps related to the prediction of spatial-temporal changes provide a major portion of the information required by urban planners and administrators to adopt correct measures and make principled decisions to achieve sustainable urban development. The purpose of this investigation was to examine land use and land cover changes in Yasuj city in the past and, consequently, to predict the spatial pattern of the land structure in the near future. In this study, the satellite object-based image analysis of the images taken by Landsat satellite in 1990, 2000, and 2018 was used to make a dynamic modeling of Yasuj lands use changes. Moreover, a combination of the Markov chain and automated cells were employed to predict land use changes. The results showed that during the period between 1991 and 2018, the area of pasturelands decreased by 7.18%, while the total area of residential areas increased by 2.02%. That is to say, the spread of Yasuj city has led to the increase in the residential and irrigated cultivation lands, while it has decreased pastures, forests, dryland cultivation areas, barren lands, and gardens. Furthermore, the development process of Yasuj city shows its tendency to physical-spatial expansion in all dimensions. Moreover, the land use map for the years 2030 and 2040 was predicted by the CA-Markov model. The results showed that during the period 2018-2040, pasturelands, dryland farming areas, and forests will decrease 1.08%, 1.03%, and 1.47%, respectively, residential areas will increase by 4.17%, and the waterbody will change a little. The results of the study show the high efficiency of the CA-Marcov model for monitoring the trend of changes, especially urban growth, for the coming years based on the pattern of changes in the past years.
خلاصه ماشینی:
هدف پژوهشگران از اين پژوهش بررسي تغييرات کاربري و پوشش زمـين در شهرسـتان ياسوج در گذشته و به تبع آن پيش بيني الگوي فضايي ساختار سرزمين در سال هاي ٢٠٣٠ تا ٢٠٤٠ با استفاده از مدل زنجيره مارکوف براي دستيابي به امکان برنامه ريزي شهري بر اساس رونـد تغييـرات کاربري بود.
در پژوهش حاضر سعي شد به پرسش هايي پاسخ داده شـود: تغييـرات کـاربري اراضـي شهرستان ياسوج در بازه هاي زماني ١٩٩١ تا ٢٠١٨ چگونه بوده اسـت ؟ در سـال ٢٠٤٠ کـدام يـک از کاربريها بيشترين ميزان تغييرات را خواهد داشت ؟ مباني نظري پيشينۀ تحقيق جهت مطالعه و پيش بيني تغييرات کاربري اراضي مدل هاي مختلفي توسعه پيدا کـرده انـد.
محمـدي و همکـارانش (٢٠١٠: ٨٨) تغييرات کاربري اراضي و پوشش زمين در حومـۀ جنـوب غرب تهران را با استفاده از مدل سلول خودکار شبيه سازي کردند و کارايي اين مـدل را بـراي شـرايط منطقۀ مورد مطالعه مناسب ارزيابي کردند.
پس از پردازش و تصحيح تصاوير و طبقه بندي آن ها با کمک سنجش از دور و مقايسۀ نقشه ها و پژوهش هاي قديمي در دسترس نتايج نشان داد ٢٧ درصد از مساحت منطقۀ مورد نظر دستخوش تغيير شده است و پژوهشگران با بهره گيري از فناوري GIS و RS براي برنامه ريزي بهتر و مديريت پايـدارتر در بهره مندي از مناطق شهري تاکيدکردند.
در اين مطالعـه طبقـه بنـدي بـا استفاده از روش ماشين بردار پشتيبان (SVM) انجام شد و با بهره گيري از مدل شبيه سازي هيبريدي، که از تلفيق مدل شبکۀ خودکار و زنجيرة مارکوف به دست آمده است ، گسترش و توسعۀ کاربري شهر در سال هاي ٢٠٢٤ و ٢٠٣٠ پيش بيني شد.