چکیده:
این جستار در پی بررسی رابطه عادت با تربیت از دیدگاه مرتضی مطهری (1298−1358ه.ش) و امانوئل کانت[1] (1724−1804م)، فیلسوف آلمانی است تا از این رهگذر معلوم شود: تربیت چگونه تعریف میشود؛ عادت چه تعریفی دارد و چه نسبتی میان عادت و تربیت حاکم است.
در این پژوهش بنیادی−تاریخی که به روش توصیفی−تحلیلی انجام شده است، برای بازشکافت دیدگاه مطهری و کانت درباره عادت و نسبت آن با تربیت، به گردآوری اطلاعات لازم و تحلیل آنها پرداخته شد و برپایه یافتههای موجود معلوم شد که: الف) مطهری درمجموع با ایجاد عادات در متربی موافق است و حتی عادت را یکی از روشهای تربیتی میداند؛ ب) وی برای تبیین دیدگاه برگزیده خود در اقدامی ابتکاری، عادت را به فعلی (تکرار تأثیر و فعل/ مثبت) و انفعالی (تکرار تأثر و انفعال/ منفی) تقسیم کرده است؛ 3) بنا بر قول مشهور، کانت عادت را برای تربیت، زیانبار خوانده است؛ ج) به نظر نگارنده، کانت بیآنکه عنوان کند یا حتی متوجه باشد، از عادت چنان یاد کرده است که گویی به تقسیم عادت به فعلی و انفعالی باور دارد و اولی را بخشی از تربیت و دومی را مخالف آن میداند؛ د) بنابراین و به ادعای بیسابقۀ این مقاله، نگرش مطهری و کانت نسبت به عادت و تربیت (با چشمپوشی از جزئیات)، بسیار به هم نزدیک و بلکه یکی است.
[1] .Immanuel Kant
خلاصه ماشینی:
در اين پژوهش بنيادي −تاريخي که به روش توصيفي −تحليلي انجام شده است ، بـراي بازشـکافت ديدگاه مطهري و کانت درباره عادت و نسـبت آن بـا تربيـت ، بـه گـردآوري اطلاعـات لازم و تحليل آنها پرداخته شد و برپايه يافته هاي موجود معلوم شد کـه : الـف ) مطهـري درمجمـوع بـا ايجاد عادات در متربي موافق است و حتي عادت را يکي از روش هـاي تربيتـي مـي دانـد؛ ب) وي براي تبيين ديدگاه برگزيده خود در اقدامي ابتکاري ، عادت را بـه فعلـي (تکـرار تـأثير و فعـل / مثبت ) و انفعالي (تکرار تأثر و انفعال / منفي ) تقسيم کرده است ؛ ٣) بنا بـر قـول مشـهور، کانـت عادت را براي تربيت ، زيانبار خوانده است ؛ ج) به نظر نگارنده ، کانت بي آنکـه عنـوان کنـد يـا حتي متوجه باشد، از عادت چنان ياد کرده است که گويي به تقسيم عـادت بـه فعلـي و انفعـالي باور دارد و اولي را بخشي از تربيت و دومـي را مخـالف آن مـي دانـد؛ د) بنـابراين و بـه ادعـاي بي سابقة اين مقاله ، نگرش مطهري و کانت نسبت به عادت و تربيت (با چشم پوشي از جزئيات )، بسيار به هم نزديک و بلکه يکي است .