چکیده:
هدف اصلی این مقاله، رتبهبندی، طبقهبندی و سطحبندی شاخصهای توسعه پایدار مناطق شهری شهرستانهای مرزی کشور در سال 1395 است. برای سنجش توسعه پایدار از دادههای سرشماریهای عمومی نفوس و مسکن، دادههای آمارگیریهای نمونهای و سایر منابع استفاده شده است. این سنجش در چهار بُعد اقتصادی، اجتماعی-جمعیتی، کالبدی-دسترسی و زیست محیطی و در مقیاس نقاط شهری شهرستانهای مرزی کشور (118 شهرستان) انجام شده است. برای تعیین وزن هریک از گویههای ابعاد توسعه پایدار، از روش آنتروپی شانون و برای رتبهبندی از مدل ویکور استفاده شده است. یافتههای تحقیق نشان میدهند: حدود 3 درصد نقاط شهری شهرستانهای مرزی کشور در وضعیت ناپایدار، 42 درصد در وضعیت نسبتاً ناپایدار، 53 درصد در وضعیت بینابین یا پایداری متوسط و حدود 2 درصد در وضعیت نسبتاً پایدار قرار دارند. همچنین نتایج این تحقیق نشان میدهند که در این مناطق، وضعیت همه شاخصهای جمعیتی-اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و کالبدی چندان مساعد نیست و غلبه اصلی بهخصوص در شاخصهای اقتصادی، زیست محیطی و دسترسی-کالبدی با دامنههای ناپایدار و نسبتاً ناپایدار است. تنها در شاخص اجتماعی-جمعیتی، وضعیت تاحدودی مساعد بوده و اکثر شهرستانهای مرزی در وضعیت متوسط توسعه پایدار قرار دارند. با عنایت به یافتههای تحقیق، نیاز به توجه و برنامهریزیهای عملی برای توسعه این مناطق وجود دارد.
The main purpose of this research is to rank, classify and stratify the urban areas of the border counties of Iran based on sustainable development indices. This study used the data of general population and housing censuses, sample surveys, and other related findings to measure sustainability. Sustainability was assessed in terms of the four social, economic, physical-access and environmental dimensions across Iranian border cities. VIKOR model was used to rank the cities. The findings of this study show that about 3% of urban areas of border counties of Iran are in an unstable condition, 42% are in a relatively unstable condition, 53% are in a moderately stable condition and 2% are in a relatively stable condition. The results also show that, in these areas, the situation is not very favorable in all socio-demographic, economic, environmental and physical indices. In particular, the economic, environmental and physical-access indices are unstable or relatively unstable. It is only in the socio-demographic index that the situation is somewhat favorable, with most of the border cities being in a moderate condition in terms of sustainable development. According to the research findings, there is a need for attention and practical planning for the development of these areas.
خلاصه ماشینی:
بنابراين ، به منظور تدوين زيربناي علمي و منطقي براي سياست گذاري توسعه ، در ابتدا لازم است ارزيابي جامعي از وضعيت موجود توسعۀ مناطق از نظر شاخص هاي مختلف اقتصادي، اجتماعي و محيطي انجام شود (يا١ و همکاران ، ٢٠١٠: ١٢١٨ به نقل از سرور و همکاران ، ١٣٩٤: ٢)؛ موضوعي که در ماده تبصره يک - در استان هاي گيلان و مازندران ، کليه شهرهاي واقع در دهستان مرزي، به استثناي مرکز بخش و مرکز شهرستان ، حائز شرايط شهرهاي مرزي هستند.
در ١٣/٧ درصد از مناطق شهري شهرستان هاي مرزي کشور، امتياز اين شاخص ، بين ٠/٦ تا ٠/٨ بوده و اين شهرستان ها از نظر سطح توسعه پايدار، در وضعيت نسبتا ناپايدار قرار دارند.
در ٥٩/٣ درصد از مناطق شهري شهرستان هاي مرزي کشور، امتياز شاخص ترکيبي کل اجتماعي- جمعيتي، بين ٠/٤ تا ٠/٦ بوده و اين شهرستان ها در وضعيت پايداري متوسط قرار دارند.
موضوع مشخص اين است که حدود ٥٩ درصد مناطق شهري شهرستان هاي مرزي کشور بلحاظ اجتماعي- جمعيتي در وضعيت پايداري متوسط و ٢٣ درصد در وضعيت نسبتا پايدار قرار دارند.
در ٣٣ درصد از شهرستان هاي مرزي کشور، امتياز شاخص ترکيبي زيست محيطي کل ، بين ٠/٦ تا ٠/٨ بوده و اين شهرستان ها از نظر سطح توسعه پايدار در وضعيت نسبتا ناپايدار قرار دارند.
در ٤٢/٤ درصد از شهرستان هاي مرزي کشور، امتياز شاخص ترکيبي توسعه پايدار، بين ٠/٦ تا ٠/٨ بوده و اين شهرستان ها از نظر سطح توسعه پايدار در وضعيت نسبتا ناپايدار قرار دارند.