چکیده:
در سال 1340 وزیر وقت کشاورزی ایران، حسن ارسنجانی، سفری به اسراییل داشت تا بستری برای همکاری با اسراییل در زمینه کشاورزی ایجاد شود. در سال بعد، و پس از زلزله قزوین، زمینه این همکاری فراهم شد و موشه دایان، وزیر وقت کشاورزی اسراییل، برای بازدید متقابل به ایران آمد. در فاصله پنج ماه، قرارداد همکاری با پیگیریهای وزیر کشاورزی ایران، همتای اسراییلیاش و همچنین نماینده سیاسی اسراییل در ایران درباره دشت قزوین بسته و پس از یک ماه عملیاتی شد. اکنون پرسش اصلی این است که «همکاری حکومت پهلوی و اسراییل در پروژه عمران دشت قزوین چگونه بوده و زمینههای شکلگیری آن چه بوده است؟»
افزون بر زمینههای اقتصادی طرح، موارد دیگری نیز در عقد این قرارداد موثر بودهاند؛ مواردی نظیر «تلاش اسراییل برای یافتن راهی برای به رسمیت شناختن این دولت توسط ایران»، «علاقه شخص شاه برای همکاریهای دو جانبه فراگیر با اسراییل»، «نزدیکی منافع و دیدگاههای وزیر وقت کشاورزی درباره نحوه مدیریت اسراییل در بخش کشاورزی و طرفداری وی از اقتصاد سوسیالیستی اسراییل»، «تلاش پیگیر و مستمر نماینده ویژه اسراییل در ایران (مئیر عزری)» و همچنین «بازدیدهای گسترده هیاتهای کارشناسی کشاورزی ایران از اسراییل و جذب آنان از سوی اسراییلیها».
خلاصه ماشینی:
پرسش اصلي اين است که »همکاري حکومت پهلوي و اسراييل در پروژه عمران دشت قزوين چگونه بوده و زمينه هاي شکل گيري آن چه بوده است ؟« افزون بر زمينه هاي اقتصادي طرح ، موارد ديگري نيز در عقد اين قرارداد مؤثر بوده است ؛ نظير تل ش اسراييل براي يافتن راهي براي به رسميت شناختن اين دولت توسط ايران ، عل قه شخص شاه براي همکاري هاي دوجانبه فراگير با اسراييل ، نزديکي ديدگاه هاي وزير وقت کشاورزي درباره نحوه مديريت اسراييل در بخش کشاورزي و طرفداري وي از اقتصاد سوسياليستي اسراييل ، تل ش پيگير و مستمر نماينده ويژه اسراييل در ايران )مئير عزري ( و همچنين بازديدهاي گسترده هيأت هاي کارشناسي کشاورزي ايران از اسراييل و جذب آنان از سوي اسراييلي ها.
سؤال اصلي مقاله اين است : »همکاري حکومت پهلوي و اسراييل در پروژه عمران دشت قزوين چگونه بوده و زمينه هاي شکل گيري آن چه بوده است ؟« براي رسيدن به پاسخ ، ابتدا مختصري به زمينه ها و چگونگي قرارداد مورد بحث ، بر اساس اسناد موجود و منابع کتابخانه اي پرداخته و سپس چرايي مخالفت ها با پروژه بررسي مي شود.
اسراييلي ها عامدانه تل ش داشتند تا اين همکاري فني را زمينه اي براي همکاري هاي سياسي و بين دولي در بال ترين سطوح ديپلماسي قرار دهند: »طرح مشاوره برنامه کشاورزي در منطقه قزوين خيلي موفق بوده است و ما اميدواريم که مانند آن بيشتر بشود.