چکیده:
این مقاله به بررسی شباهتهای کتاب «چهار مقاله» نظامی عروضی و «رساله» لانگینوس میپردازد. لانگینوس یکی از بزرگترین منتقدان است که تالی ارسطو دانسته میشود. او در نظریه ادبی و انتقادی خود با طرح مقوله "نمطعالی"به طرح ویژگیهای یک اثر ادبی برجسته میپردازد و در واقع خصیصه شاهکار ادبی را نشان میدهد. لانگینوس بر این باور است که اثر ادبی با داشتن ویژگیهایی میتواند به عنوان نمونه و نمط عالی مطرح شود و این نمط عالی هم منحصر به یک ژانر ادبی نمیشود. نظامی عروضی سمرقندی صاحب «چهار مقاله» هم در مقالت دبیری و هم در مقالت شاعری، معتقد است که شرایطی خاص میتواند به اثری ادبی تعالی بخشد. نوشتار حاضر تبیین آراء لانگینوس و انطباق آن با دیدگاه نظامی عروضی است. در این میان البته باید توجه داشت که دیدگاههای هنری و انتقادی شاعران و ادیبان ایرانی تابع اصول و مبانی بلاغی خاصی است که ممکن است با مبانی فکری و بلاغی ادیبان غربی تفاوتهایی نیز داشته باشد اما این پژوهش صرفاً به دنبال دریافت شباهتهایی است که در این دو اثر دیده میشود. شاید تحلیل این مشابهتها بتواند بیانگر سرچشمههای مشترک در دو اثر و بیان کننده نشانههایی از حضور و تاثیر آراء ارسطو در هر دو کتاب باشد.
خلاصه ماشینی:
پيشينه تحقيق اگرچه به قاطعيت نميتوان اظهار نظر کرد اما مطابق پژوهش هاي نگارندگان تا کنون جز مقاله اي که توسط استاد زرين کوب در مجله يغما در سـال ١٣٣٣ بـا عنـوان «رسـاله لانگينوس » منتشر شده است ، هيچ پژوهشي در ايـن زمينـه صـورت نگرفتـه و بـه نظـر ميرسد تا کنون از منظر تشابهات ادبي بين اين دو اثر کار خاصي انجام نشده است .
يکي از ديدگاه هاي نظامي عروضي در شاعري استفاده بجا و شايسته از نکات بلاغي و آرايـه هـاي ادبي است که در اين مقدمه کوتاه مربوط به شاعري به چند مورد از آن ها اشاره ميشود: از جمله اغراق و مبالغه و آوردن ايهام که موجب استنباط و انقباض طبايع ميگردد.
تقليد و پيروي از شاعران و نويسندگان متقدم يکي ديگر از شباهت هاي بين کتاب «چهار مقاله » و «رساله » لانگينوس اين است که شاعر و نويسنده بايد آثار گذشتگان را مورد مطالعه قرار دهد و نکـات مثبـت آن هـا را در نظر خود مجسم سازد و با تأسي و پيروي از آثار آن ها الگـو و نمونـه اي مـد نظـر داشـته باشد تا با استفاده از اين الگوها بتواند نوشته يا شعري تأثيرگـذار و جاودانـه خلـق کنـد.