چکیده:
دستیابی به الگویی مطلوب از سیره ارتباطی رسول اکرم| در گروِ تحلیل و فهم منطقیِ اجزاء، عناصر، متغیرهای مؤثر و فرایند طیشده است؛ چرا که فرایند ارتباط به هر شکلی که برقرار شود، حداقل سه عنصر را در بر میگیرد: فرستنده، پیام و گیرنده (مخاطب). هر سه عنصر ویژگیهایی دارد که اگر مورد توجه نباشد، بهعنوان موانع ارتباط، از ارائه موفق پیام و تأثیرگذاری آن میکاهد. در این میان شناختِ ویژگیهای مخاطب از اهمیت بسزایی برخوردار است که در حوزهها و قلمروهای گوناگونی انجام میپذیرد. نوشتار حاضر میکوشد با روش اسنادی و رویکرد تحلیل کیفی، با استناد به دادههای تاریخی و اقتباس از عناصر ارتباطی، به شناسایی عوامل و ویژگیهایی بپردازد که با تأثیر در شخصیت مخاطب، نوع مواجهه وی با پیام نبوی را در فرایند ارتباطی تحتتأثیر قرار میدهد. تأثیرپذیری از ساختار قومی-قبیلهای، تأثیرپذیری از بت ذهنی قبیله، از فقر اقتصادی، از اقتدار و غلبه، از شیوخ و رؤسای قبایل، و تأثیرپذیری از پیمانها و پیوندهای قبیلهای در فرایند ارتباطی، از جمله ویژگیهای شخصیتی مخاطبانِ عصر نبوی است. اولویتِ ساختار شناختی، مقتضیات و چالشهای آن نیز از جمله مؤلفهها و ویژگیهای شخصیتیِ عامِ مخاطبان بوده که همواره مورد اهتمام رسول اکرم| در فرایند ارتباطی قرار گرفته است.
Achieving an ideal model of the communication conduct of the Holy Prophet depends on the logical analysis and understanding of the components, the elements, the effective variables, and the process undergone. Because the communication process, no matter how it is established, includes at least three elements: sender, message, and receiver (audience). All three elements have features that, if not considered, serve as barriers to communication, reducing the successful presentation and effectiveness of the message. In this regard, identifying the characteristics of the audience is of great importance, which is done in various fields and domains. The current study tries to identify the factors and characteristics that affect the audience's personality, the type of exposure to the prophetic message in the communication process by referring to historical data and adopting communication elements, using the documentary method and qualitative analysis approach. Getting affected by ethnic-tribal structure, influence of tribal mental idol, economic poverty, authority and domination, tribes' sheikhs and leaders, and influence of alliances and tribal ties in the communication process are among the personality traits of the audience in the era of the Prophet. The priority of cognitive structure, its requirements and challenges are also among the components and general personality traits of the audience that have always been considered by the Holy Prophet in the communication process.
خلاصه ماشینی:
اولويت ساختار شناختي ، مقتضيات و چالش هاي آن نيز از جمله مؤلفه ها و ويژگي هاي شخصيتي عام مخاطبان بوده که همواره مورد اهتمام رسول اکرم ص در فرايند ارتباطي قرار گرفته است .
لزوم بررسي هر دو طيف در سيره ارتباطي نبـوي بـدان جهـت است که اولا پيامبرص خود در مقام رسالت و ارائه پيام ، با طيفي از مخاطبان روبـرو بـود که تحت تأثير شرائط عصري و نسلي خاص بودند، لذا شخصيت شناسي از مخاطب عصر نبوي ضرورت مي يابد، ثانيا رسول اکرم ص براي کل بشريت (سبا، ٢٨) و براي همه اعصار (احزاب ، ٤٠) برانگيخته شده و مخاطب اصلي آن حضرت «انسـان » اسـت ، فـارغ از زمـان و مکان .
مهم ترين وجه اشـتراک آثـار فـوق بـا پـژوهش حاضـر در اصـل کاربسـت رويکـرد ارتباطي است ، لکن از وجوه متعددي با هم تمايز دارند؛ از جمله اينکه بررسي مؤلفه ها و ويژگي هاي شخصيتي مخاطب و تأثير آن در فرايند ارتباط ، يا اصلا مدنظر آنها نبـوده يـا در حد اجمال فقط به عنوان گيرنده پيام موردتوجه قرار گرفته است .
طبق فرمايش آن حضرت انسان همواره تحت تأثير پـنج عامـل اسـت کـه اگر هر کدام از آنها تامين نگردد، گرفتار بوده و فکـر و روح متعـادلي نخواهـد داشـت : سلامتي ، امنيت ، درآمد مناسب ، ارتباطات با محبت و هماهنگ (همچون ارتبـاط بـا همسـر، فرزند، دوست و همکاري که اهل خير و درستي باشد)، و آرامش روحـي کـه اگـر ايـن پنجمي حاصل گردد بقيه عوامل نيز فراهم مي شوند (شيخ حر عاملي ، ١٤٠٩ق ، صص ٥١-٥٢).
Tehran: Islamic Culture Publishing Office.