چکیده:
هدف کلی از این مقاله تحلیل محتوای مقایسه ای کتاب های درسی ادبیات فارسی دوره ابتدایی کشور ایران و کتاب های دری صنف ابتدایی کشور افغانستان برای تعیین جایگاه مولفه های هویت ملی در محتوای این کتاب ها است. در این پژوهش از روش پژوهش تحلیل محتوای تلفیقی (کمی و کیفی) با رویکرد مقایسه ای استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش ۶ کتاب فارسی پایه های اول تا ششم دوره ابتدایی در ایران در سال تحصیلی ۱۳۹۸-۱۳۹۹ و ۶ کتاب دری صنف های اول تا ششم دوره ابتدایی در افغانستان در سال تحصیلی ۱۳۹۸-۱۳۹۹ است. برای تحلیل محتوای کمی از نرم افزار SPSS و برای تحلیل محتوای کیفی هم از بررسی مضامین کتب درسی و تعیین شاخص های هویت ملی در کتاب های جامعه آماری استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که نخست توجه به مولفه های هویت بخش ملی در کتاب های درسی فارسی دوره ابتدایی ایران و کتاب های درسی دری صنف ابتدایی افغانستان کمتر از ۵۰ درصد بوده و دوم، درصد فراوانی مولفه های هویت بخش در کتاب های فارسی دوره ابتدایی در ایران بیشتر از کتاب های دری دوره ابتدایی در افغانستان است.
The main purpose of this article is comparative content analysis of Persian textbooks in the elementary school of Iran and Dari textbooks in the elementary school of Afghanistan to determine the position of national identity components in the content of these textbooks. Research method of this article is the combined (quantitative and qualitative) content analysis method with a comparative approach. The statistical samples of the research are six Persian books of the first to sixth grades of elementary school in Iran and six Dari books of the first to sixth grades of elementary school in Afghanistan. SPSS software was used for quantitative content analysis and textbook themes were examined and national identity indicators were determined in statistical sample books for qualitative content analysis. Findings of research show that first of all, attention to the components of national identity in Iranian elementary school Persian textbooks and Afghan elementary school Dari textbooks is less than 50% and second, the frequency of identity components in elementary school Persian books in Iran is higher than in Dari elementary school books in Afghanistan.
خلاصه ماشینی:
بهنحویکه در کتاب فارسی پایه اول از مجموع 7 مؤلفهی مورد بررسی تنها در 18 مورد (68/21 درصد) به هویت ملی پرداخته شده است و این توزیع هم متوازن نبوده است؛ به نحوی که ارزشهای دینی ـ مذهبی و انقلابی با 8 مورد دارای بیشترین فراوانی است و مفاخر ملی هم در محتوای درسی کتاب فارسی دوره اول ابتدایی اصلاً مورد توجه قرار نگرفته است.
در این میان ارزشهای دینی ـ مذهبی و انقلابی با 6 مورد دارای بیشترین فراوانی است و مؤلفههای مفاخر ملی، داستانها، اسطورهها و افسانههای ملی و تاریخی، آدابورسوم ملی و میراث فرهنگی هم در محتوای درسی کتاب دری صنف اول اصلاً مورد توجه قرار نگرفته است.
تحلیل محتوای کتاب دری صنف پنجم هم حاکی از آن است که از میان 10 مورد (18/18 درصد) بیشترین فراوانی مربوط به مفاخر ملی و ارزشهای ملی (هر مؤلفه 4 مورد) است و مؤلفههای داستانها، اسطورهها و افسانههای ملی و تاریخی، جغرافیا، میراث فرهنگی و آدابورسوم ملی هم اصلاً کانون توجه برنامهریزان درسی این کشور نبوده است.
بررسی کتاب دری صنف ششم هم نشان میدهد که از مجموع 6 مورد (90/10 درصد) مؤلفههای مفاخر ملی و ارزشهای دینی ـ مذهبی هر کدام با 2 مورد دارای بیشترین فراوانی است و به مؤلفههای داستانها، اسطورهها و افسانههای ملی و تاریخی، جغرافیا، میراث فرهنگی هم اصلاً پرداخته نشده است.