چکیده:
حروفیه یکی از طریقتهای صوفیانه مهم و تأثیرگذار در تاریخ امپراتوری عثمانی بود که بررسی مناسبات آن با دولت عثمانی، جهت روشن ساختن زاویهای از پیوند دولت عثمانی با طریقتهای صوفیه، از اهمیت بسیاری برخوردار است. زمینههای پیدایش حروفیه به قرن 8 ق./ 14 م. در ایران برمیگردد. آن زمان که این طریقت در آناطولی پایهگذاری شد، توانست از طریق پیوند با بکتاشیه نفوذ خود را در قلمرو امپراتوری عثمانی گسترش داده و چندین قرن در تحولات سیاسی و اجتماعی امپراتوری عثمانی نقش داشته باشد. خواست بنیادی پژوهش حاضر، بررسی چگونگی شکلگیری و نضج و بالندگی حروفیه در قلمرو عثمانی با نگاهی به زمینههای پیدایش و آغاز آن و نیز روابط و تأثیرات حروفیه بر دیگر طریقتهای تصوف، بویژه بکتاشیه و همچنین نقش سیاسی و اجتماعی حروفیه در امپراتوری عثمانی میباشد. روش تحقیق در این پژوهش روش توصیفی-تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات نیز کتابخانهای است. نتایج و دستاوردهای این پژوهش نشان میدهد که از نخستین سالهای تأسیس دولت عثمانی میان این دولت و طریقت حروفیه مناسباتی وجود داشته است و داعیان حروفیه با نفوذ در قلمرو عثمانی و ایجاد روابط محکم با بکتاشیه و نفوذ در میان ملیتهای مسیحی و لشکر ینیچری، به ترویج عقاید حروفیگری پرداختند. حروفیان جهت دستیابی به اهداف اجتماعی و سیاسی خود، همواره در صدد فعالیتهایی بر علیه حکومتگران عثمانی بودند. آراء و عقاید بدعتآمیز و توطئهگریهای آنها علیه دولت عثمانی باعث گردیده بود، عثمانیها همواره در طی قرون مختلف در پی سرکوبی و تعقیب و تعذیب آنها باشند.
Hurufism was one of the most important and influential Sufi sects in the history of the Ottoman Empire and its study of its relations with the Ottoman government is very important in order to clarify the angle of the Ottoman state's connection with the Sufi sects. Backgrounds of the origin of letters in the 8th century AH / 14 AD. Returns to Iran. When this sect was founded in Anatolia, it was able to expand its influence in the Ottoman Empire through its connection with Bektashi and to play a role in the political and social developments of the Ottoman Empire for several centuries. The basic demand of the present study is to study how the formation and maturation of letters in the Ottoman Empire by looking at the origins and beginnings and also the relations and effects of letters on other Sufi methods, especially Bektashi and also the political and social role of letters It is in the Ottoman Empire. Research method In this research, descriptive-analytical method and data collection method is also library. The results and achievements of this study show that from the first years of the establishment of the Ottoman state, there were relations between this government and the alphabetic way, and the claimants of the alphabet with influence in the Ottoman territory, and establishing strong relations with Baktashia and influence among nations. Christian and the Yenicheri Army promoted the ideas of the alphabet. In order to achieve their social and political goals, the Al-Harfis were always engaged in activities against the Ottoman rulers, which were caused by their heretical views and conspiracies against the Ottoman government. Throughout the centuries, they sought to suppress and persecute them.
خلاصه ماشینی:
از این رهگذر با مهاجرت حروفیان برجستهای همچون علیالاعلی و عمادالدین نسیمی به آسیای صغیر و اتخاذ سیاست تسامح و تساهل با ادیان مختلف و انتشار عقاید حروفیه در میان آنان، و نیز پیوند با بکتاشیان، طریقت حروفیه در قلمرو عثمانی نضج گرفت و انتشار بسیار یافت و قرنها موجودیت خود را قرنها حفظ کرد.
در مورد طریقت حروفیه و اصول اعتقادی آنان، کتابها و مقالات بسیاری به نگارش درآمده است اما به صورت منسجم در خصوص زمینههای پیدایش این طریقت در آسیای صغیر و مناسبات آنان با دولت عثمانی و نیز ارتباط آنان با بکتاشیه بحثی صورت نگرفته و توجه جدی نشده است.
علیالاعلی طریقت حروفیه را در آسیای صغیر وارد بکتاشیه نمود (علیاف، 1353: 11 مقدمه؛ امامی خوئی، 1392: 265)، حروفیان با بکتاشیان ارتباط نزدیکی برقرار کردند و متحد شدند و بدین ترتیب نفوذ عمیقی در اندیشه بکتاشی یافتند (راوندی، 1374: 8: 626؛ عزاوی، 1425: 2: 269).
ظاهراً به علت استقبال بکتاشیان از حروفیان، حروفیه گروه عظیم و مقتدری از بکتاشیه را زیر پنجه و نظارت خود گرفت و این مسأله نیز، باعث رخنه حروفیان در دستگاه حکومتی و انجام فعالیتهای گسترده در ممالک عثمانی گشت و متعاقباً فتنههای بسیاری به بار آورد.
بالیم سلطان پیر دوم بکتاشیه، در یکی از نفسهای خود از اصول و ارکان حروفیه سخن گفته است (خیاوی، 1379: 260؛ آژند، 1369: 115)، که این مسأله نیز نشان از رخنه عقاید حروفیه در میان بکتاشیه و مناسبات بین آنها دارد.