چکیده:
پیامبر گرامی اسلام (ص) با تدبیری سنجیده و با محوریت فراگیری حفظ و آموزش قرآن کریم، گروهی زبده از قاریان و حافظان را تربیت کرد که جامعه قرآنی صدر اسلام را تشکیل میدادند. آن حضرت با بهرهگیری از همین نیروهای قرآنی توانست با نشر آیات قرآن در میان مردم از طریق بیان که تنها ابزار ارتباطی آن روزگار بود، اندیشه توحیدی را در جامعه شرکآلود جزیرةالعرب گسترش دهد.
سپس بر اساس این نظام فکری و در پرتو مجاهدتهای همان جامعه قرآنی در دوران جنگ و جهاد و پایهگذاری حکومت نبوی، امت واحده اسلامی را تحقق بخشید. این گروه از یاران به سبب جایگاه ویژهای که در جامعه اسلامی و نزد پیامبر (ص) کسب کردند در جهت ترویج رسالت آن حضرت به ایفای نقش پرداختند.
در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی، نقش حاملان قرآن از اصحاب رسول خدا (ص) در روند رویدادهای ایام رسالت و ترویج و تبلیغ آموزههای قرآنی در جزیرة العرب و بیرون از آن، بررسی شده است. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که این حاملان قرآن، نیروی کارآمد عملکننده در اجرای برنامههای پیامبر اسلام (ص) و نشر معارف قرآنی در جامعه و میان مردم بودند.
Prophet Mohammad (PBUH) trained a professional group including the readers of Holy Quran and those who knew it by heart as the Qur’anic community of early Islam with the aim of propagation of memorizing and instructing the Holy Quran. That holiness could propagate the unity thought in the polytheist community of Arabian Peninsula by taking advantage of this very Qur’anic group who circulated the verses of Holy Quran among people. Afterwards, Prophet Mohammad (PBUH) advanced the united Islamic nation on the basis of this intellectual system under the supports of this Qur’anic community during the battles. This group propagated the prophecy of Prophet Mohammad (PBUH) thanks to the particular position achieved before that holiness. In this article, the issues including the role of bearers of Quran pertaining to the events in time of Prophet Mohammad (PBUH) and the propagation of Qur’anic sciences in and out of Arabian Peninsula have been investigated through the descriptive-analytical method of research. The findings of present research indicate that this group was qualified enough to realize the Prophet’s objectives and circulate the Qur’anic sciences over the community.
خلاصه ماشینی:
بر این اساس ، این پرسش مطرح میشود که جایگاه و عملکرد جامعه قرآنی در گسترش اهداف رسالت دینی پیامبر اسلام چگونه بوده است ؟ فرضیه این پژوهش ، آن اسـت کـه رسول خدا دعوت خویش را با ایجاد تشکیلات گسترده و فراگیر قرآنی به نتیجه رسانید و حاملان قرآن ، بازوان عمل کننده ایشان در بیشتر حوادث عصر رسالت بوده اند.
٢. تعریف مفهومی حاملان یا جامعه قرآنی صـدر اسـلام در حیـات رسـول الله در تعریـف خـاص همـان حافظان ، قاریان و آموزش دهندگان قرآن بودند که مأموریت تبلیغی داشتند و تنها فراگیران شخصی قرآن نبودند، اما در مفهوم عام آن شامل حافظ ، قاری، مُبلّغ ، مفسّر، فقیه ، کاتـب ، جامع و مُدَوِّن قرآن ، غالب چهره ها و گروندگان شاخص اولیه به اسـلام و یـاران برجسـته پیامبر بودند که هرکدام به نوعی خدمات ارزنده ای را در مسیر اهداف قرآن و در روند تحولات تاریخ اسلام انجام داده اند.
» (ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ٢، ص ٢٦٢؛ ابوعبید، فضـائل القـرآن ، ص ٧٨؛ متقـی، کنز العمال ، ج ١٣، ص ٢٦٠، ٢٦٢؛ ذهبی، کتاب تذکره الحفاظ ، ج ١، ص ٢٢)؛ وقتی پیامبر بـه مدینـه آمد، زید بن ثابت هفده سوره قرآن را قرائت و حفظ کرده بود.
٥. یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج ٢، ص ٧٦؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ٣، ص ٤٣٨؛ به نقل خلیفۀ بـن خیاط ، رسول خدا «و استخلف ...