چکیده:
در تاریخچهی راه ابریشم نقشهای مهمی در مبادلات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بین کشورهای مختلف نگاشته شده است. کاروانهای این کهنراه تجاری که ناگزیر بودند از سرزمین ایران عبور میکرد و یا قسمتی از راه را از طریق دریا پشت سر بگذارند، امکانی بود که سه قارهی آسیا، اروپا و آفریقا را به همدیگر پیوند میخوردند. این کهنراه که حوزۀ فعالیت آن از قلمرو اقتصادی و تجاری فراتر رفته بود، به مسیر مبادلات همه جانبۀ اقتصادی، سیاسی، فکری، مذهبی و فرهنگی در جهان باستان تبدیل شده بود. یافتههای تحقیق چنین تصویری را ترسیم مینماید که در مسیر جاده ابریشم آیینهای بزرگ متولد شدند، ابداعات بزرگ به وجود آمد و اندیشهها و باورهای بسیار از طریق این جاده در مناطق مختلف به ویژه بین ایران و چین منتشر گردید. یکی از ادوار درخشان رونق راه ابریشم، در دورهی ساسانی رقم خورده و بیشتر تأثیرات تجاری و فرهنگی بین دو کشور ایران و چین در این دوره رخ داده است. این پژوهش با پیروی از روش تحقیق تاریخی (توصیفی – تحلیلی) و با استناد به یافتهها و منابع تاریخی، به نقش راه ابریشم در تبادل فرهنگی و تجاری ایران و چین در دوره ساسانیان میپردازد.
خلاصه ماشینی:
این جاده که استراتا (Esterata) نام داشت ، جادة مهمی بود که از جنوب پالمیرا (تدمر) میگذشت و یک رشته نواحی عمده را به یکدیگر پیوند میداد، ولی سیاست دولت ایران سبب بروز درگیری میان قبایل عرب ، بویژه غسانیان و لخمیان شد و سیاست امپراتوری بیزانس در این زمینه بینتیجه ماند (پیگولوسکایا، ١٣٧٢: ٢١٧-٢١٥) و بدین طریق ایران از سدة چهارم میلادی بازیگر اصلی راه کاروان روی بازرگانان به هند و چین بود.
ایران در دوره ساسانیان ، علاوه براینکه به عنوان کانون جاده ابریشم و دادوستد انواع کالاها بین غرب و شرق قرار داشت ، نیز مانند دوره اشکانی، واسطه اتصال دو تمدن مهم چین و هند با ایران و غرب بود و کالاهای بازرگانی و عناصر فرهنگی دو تمدن شرق از طریق راه های ابریشم با غرب پیوند میخورد (ثلاثی، ١٣٧٩: ٤٩).
بدین طریق جاده ابریشم در زمینه نشر و گسترش ادیان بزرگ نقش مهمی داشت به طوری که بسیاری از بودائیان هند و نیز مبلغان بودائی ایرانینژاد از این راه به چین رفته و به گسترش آیین بودا و دیگر ادیان ایرانی و غربی پرداختند و نیز نفوذ دین بودا در برخی از مناطق شرقی ایران باز از طریق راه های کهن ابریشم صورت گرفته است (محمودآبادی ، ١٣٧٨: ٢٠٤؛ ثلاثی، ١٣٧٩: .
ائتلاف ها و رقابت ها بین قدرت های بزرگ جهان شکل گرفت ، همچنین تبادل فرهنگی و هنری گسترده ای از طریق جاده ابریشم انجام گرفت و این تحولات بین ایران و چین در عصر ساسانی بیش تر محسوس بود.