چکیده:
در میان حقوق دفاعی متعدد متهم آخرین دفاع را، که در مرحله نهایی هر مرحله از دادرسی مبتنیا بر اصل برائت مورد توجه قرار گرفته، می توان تکمیل کننده فرایند دفاع تلقی کرد. بر همین اساس قانونگذار در مواد 262، 371 و 399 قانون آئین دادرسی کیفری سال 92 به این حق اشاره نموده است. مقاله حاضر با استفاده از روش تحلیلی در مقام پاسخ دهی به این سوالات است که آیا مقامات قضایی در هر شرایطی در پایان تحقیقات ملزم به اخذ آخرین دفاع هستند؟ آیا می توان در صورت احضار متهم برای اخذ آخرین دفاع و عدم حضور وی، درخواست حاضر کردن وی، و در صورت عدم حضور، وجه الکفاله و وجه التزام را اخذ یا وثیقه را ضبط نمود؟ یافته های تحقیق دلالت بر آن دارد که آخرین دفاع حق متهم و متضمن تکلیفی برای مقام قضایی است. در احضاریه باید به اخذ آخرین دفاع بدون قید نتیجه عدم حضور جلب است تصریح شود. مقام قضایی فقط در فرضی که نظر به بزهکاری متهم داشته باشد ملزم به اخذ آن است. عدم اخذ آن علاوه بر تخلف انتظامی، موجب بی اعتباری رأی است. در صورت عدم حضور متهم نمی توان تأمین مأخوذه را اخذ یا ضبط نمود.
A mong the many defense rights of the accused, the last defense, which is considered in the final stage of each stage of the trial based on the presumption of innocence principle, can be considered as a complement to the defense process. Accordingly, the legislator has mentioned this right in Articles 262, 371 and 399 of the Criminal Procedure Code of 1392 (2014). The present article uses an analytical method to answer the questions of whether judicial authorities are required to make a final defense at all times at the end of a proceeding. If the accused is summoned to receive his last defense while he is not present, is it possible to request his presence while he is not present, to obtain the amount fixed in the courtship bon and the recognizance (penal sum) or to seize the bail? The findings of the researching indicate that the final defense is the right of the accused and includes a duty (obligation) for the judicial authority. The summons must specify the last defense without result, which is the absence of a summons. The judicial authority is obliged to obtain (get) it only if it is related to the accused. Failure to obtain it, in addition to disciplinary violations, invalidates the verdict. In the absence of the accused, existing security of the accused cannot be obtained or confiscated (abjudged).
خلاصه ماشینی:
گفتار دوم: آخرین دفاع به عنوان تکلیف سٶالی که مطرح میشود آن است که اگر آخرین دفاع، حق متهم است، با توجه به تلازم حق و تکلیف میتوان مقامات قضایی را مکلف به اعمال آن در مورد متهم کرد؟ بدون تردید پاسخ به این پرسش مثبت است، ولی باید دید که آیا تکلیف به اعمال این حق، ملازمه با اعمال آن در کلیه مراحل رسیدگی دارد یا فقط ناظر به مواردی است که مقام قضایی قصد اتخاذ تصمیمی خلاف جهت اصل برائت دارد؟ طبق ماده 262 قانون آیین دادرسی کیفری سال 1392 ظاهراً اخذ آخرین دفاع، یک تکلیف مطلق نیست.
حال سٶالی که مطرح میشود آن است که آیا همانند حکم ماده 262 در فرض ماده 276 نیز «هر گاه متهم یا وکیل وی در آخرین دفاع، مطلبی اظهار کند یا مدرکی ابراز نماید که در کشف حقیقت یا برائت مؤثر باشد»، بازپرس مکلف به رسیدگی است؟ به نظر میرسد باید به این سٶال پاسخ منفی داد؛ چون اگر مکلف به رسیدگی باشد، ممکن است به نتیجهای خلاف آنچه دادگاه به آن رسیده است، برسد، در حالی که قانونگذار در این مورد خاص اجازه چنین کاری را به وی نمیدهد.
به این ترتیب در فرض ماده 276 باید اخذ آخرین دفاع را اساساً امری بیاثر و صرفاً واجد جنبه تشریفاتی محض تلقی کرد، مگر اینکه گفته شود آخرین دفاعی که توسط بازپرس در فرض ماده 276 گرفته میشود، توسط دادگاه مورد توجه قرار خواهد گرفت و هر گاه متهم یا وکیل وی در آخرین دفاع، مطلبی اظهار کند یا مدرکی ابراز نماید که در کشف حقیقت یا برائت مؤثر باشد، دادگاه مکلف به رسیدگی خواهد بود.