چکیده:
شهر 60 هزار نفری فعلی باقرشهر و حریم آن که در فاصله 4 کیلومتری از جنوب شهر تهران قرار گرفته به واسطه نزدیکی به این کلانشهر، سیاستهای دولت و شرایط مساعد جغرافیایی، از حدود نیم قرن قبل پذیرای صنعت عظیم پالایش نفت و خوشههای صنعتی و بسیاری از صنایع کارگاهی و کارخانهای شده که آلایندگی خصلت ذاتی همة آنهاست. فاصله نزدیک با تهران سبب تاثیرپذیری آن از آلودگی هوای شهر تهران و فاضلابهای شهری گسیلشده به منطقه نیز گردیده است. این مقاله به روش تحلیلی و توصیفی به بررسی میزان آلایندههای نفتی و فلزات سنگین در هوا، خاک و گیاهان در محدوده این شهر پرداخته است. تحلیلها با توجه به اندازهگیریهای به عملآمده در متغیرهای مربوط به 12 نمونه هوا ، 24 نمونه خاک و 24 نمونه گیاه چندساله صورت پذیرفتهاند. نتایج حاصل نشانگر وضعیت نامناسب منطقه از نظر آلودگی هوا، خاک و گیاهان به هیدروکربنهای نفتی و فلزات سنگین است. بالا بودن غلظت این ترکیبات در هوا، علاوه بر تاثیر بر خاک و گیاهان میتواند برای سلامت انسان نیز بسیار زیانآور باشد. بالا بودن میانگین و میانه برای ترکیبات نفتی و روی در نمونههای خاک نشان داد که خاک منطقه به شدت آلوده است. نیکل و وانادیم در خاک از حد استاندارد فراتر نبوده اما اندازههای نسبتاً بالای آن میتواند یک ریسک بهشمار آید. اندازهگیری بر روی گیاهان نیز نشان داد که ترکیبات نفتی و فلز روی غلظت بیشتری را در گیاهان منطقه دارند و بیشترین غلظت پارامترهای مورد بررسی در گیاهان منطقه در محدوده شهری بوده است. میزان فلزات سنگین در گیاهان هنوز به حالت بحرانی نرسیده ولی با توجه به غلظت فلزات در هوا و خاک منطقه، میتوان انتظار داشت که در آینده غلظت این فلزات در نمونههای گیاهی افزایش یابد. همچنین نتایج تحقیق، تاثیرپذیری آلودگی از فعالیتهای پالایش، انبار و پخش فرآوردههای نفتی و ترافیک منطقه را که حمل فرآوردههای نفتی در آن بسیار نقش دارند، آشکار نمود.
This study investigates hydrocarbons and heavy metals pollution in air, soils, and plants in Baghershar and its peripheral located in about 4 km south of Tehran by using an analytical descriptive method. As area study has a favorable situation near Tehran megacity and has had proper geographical conditions, many giant plants including Tehran oil refinery and its relatives and so many other pollutant plants and workshops have been located here since the 1960s. The analysis is based on sample measurements of 12 samples of air, 24 samples of soils and 24 samples of perennial plants. The finding shows that the region is polluted by hydrocarbons and heavy metals origin from the plants and their relative transportations. The high density of the contaminants in the air could be harmful to human life and so could leave harmful effects on soils and plants. High values of hydrocarbons and zinc in samples show that the soils in the region are polluted too. Although the values of nickel and vanadium were lower than the standard level, but the high levels of contaminants in the soils could be a risk for plants and water resources. Measurement of sample plants indicates that hydrocarbon and zinc contaminants had a higher density than others and the higher values obtained from Baghershar urban areas. Although the concentration of the heavy metals in plants are far from crisis level, but as the values are high, its expect them to increase in the future and cause many harmful effects. Finding also shows that pollution in the area study has being affected by the oil refinery and relative activities in storing, distributing and transporting of oil products.
خلاصه ماشینی:
بررسی وضعیت آلودگی محیط از نظرترکیبات نفتی و فلزات سنگین در باقرشهر تهران * حبیب اله فصیحی *١، محسن حمیدی ٢، سعید استاد فرج 3 چکیده شهر ٦٠ هزار نفری فعلی باقرشهر و حریم آن که در فاصله ٤ کیلومتری از جنوب شهر تهران قرار گرفته به واسطه نزدیکی به این کلانشهر، سیاست های دولت و شرایط مساعد جغرافیایی، از حدود نیم قرن قبل پذیرای صنعت عظیم پالایش نفت و خوشه های صنعتی و بسیاری از صنایع کارگاهی و کارخانه ای شده که آلایندگی خصلت ذاتی همۀ آنهاست .
همچنین مردانی و همکاران (١٣٨٩) با مطالعه ١٨ نمونه از خاکهای منطقه به این نتیجه رسیده اند که میانگین غلظت سرب ، کادمیوم ، روی، مس و نیکل به ترتیب ٧٦/٤، ٢/٦٢، ١٧٥/٠٥، ٦٩/٨٥ و ٣٧/٤ میلیگرم در هر کیلوگرم خاک بوده که وضعیت نامناسبی را نشان میدهد و غلظت پارامترهای مورد مطالعه از شمال به جنوب و از غرب به شرق افزایش دارد.
(به تصویرصفحه رجوع شود) شکل ٢: نقشه پهنه بندی آلودگیها در هوا جدول ٢: نتایج اندازه گیری متغیرها روی نمونه های خاک در محدوده مورد مطالعه (میلیگرم در کیلوگرم خاک) نمونه ها , هیدروکربن های نفتی , نیکل , وانادیوم , روی , گوگرد )به تصویرصفحه رجوع شود) (به تصویرصفحه رجوع شود) شکل ٣: نقشه پهنه بندی آلودگیها در خاک با توجه به نقشه پهنه بندی آلودگیها در خاک (شکل ٣) تمرکز بیشتر آلودگی در جنوب غرب منطقه بوده که احتمالاً به دلیل قرار گیری حوضچه های نفتی در سال های گذشته و تاسیسات تصفیه فاضلاب پالایشگاه در این قسمت می - باشد.
میزان این فلز در منطقه شهری باقر شهر کمتر بوده و بیشترین میزان در زمین های کشاورزی شمال شرق پالایشگاه اندازه گیری شده است .