چکیده:
زلزله یکی از خطرناکترین بلایای طبیعی عصر حاضر میباشد که اهمیت خود را بهطور عینی نمایان کرده است. بنابراین مقابله با این بحران از طریق شناسایی نقاط آسیب پذیر و برطرف کردن آنها در جهت کاهش آسیب های ناشی از زلزله مؤثر است. بسیاری از شهرهای ایران بر روی پهنه های با خطر نسبی متوسط و زیاد زلزله واقع شده اند. شهر تهران به علت قرار گرفتن چندین گسل فعال در اطراف و درون آن از ریسک بالایی در برابر خطر زلزله برخوردار است. لذا بهمنظور برنامهریزی اصولی برای کاهش آسیبپذیری ساختمانهای شهری و ارائه تصویری روشن از وقوع احتمالی زلزله و عواقب، ارزیابی پهنههای آسیبپذیری شهری ضروری است. براین اساس در پژوهش حاضر به مدلسازی آسیبپذیری بافت شهری منطقه سه تهران در زمان وقوع زلزله پرداخته شده است. روش تحقیق ترکیبی از روشهای توصیفی-تحلیلی میباشد که با بهرهگیری از مدلهای ANP و تحلیل شبکه در سیستم اطلاعات جغرافیایی به مدلسازی و ارزیابی آسیبپذیری بافت شهری در منطقه سه پرداخته شده است. نتایج آسیبپذیری بافت شهری منطقه 3 تهران در صورت وقوع زلزله بدین صورت است که از مساحت 2296 هکتاری این منطقه، حدود 36.2 درصد از کل مساحت منطقه در وضعیت آسیب پذیری خیلی زیاد و زیاد، حدود 30.8 درصد کل مساحت منطقه در وضعیت متوسط و حدود 33 درصد کل مساحت منطقه در وضعیت کم و خیلی کم از لحاظ آسیبپذیری در مواقع بحران قرار دارد؛ و توزیع فضایی آسیبپذیری مربوط به بخش شمال شرقی و شرق منطقه میباشد که دارای بافت مسکونی متراکمی میباشد، براین اساس با در نظرگرفتن مشکلات کالبدی بافت مسکونی آسیبپذیر، رویکرد مدیریت بحران زلزله یک راهکار مؤثر در راستای حفظ بافت و کاهش آسیبهای وارده به این بافت در اثر وقوع زلزله خواهد بود.
Earthquake is one of the most disastrous natural calamity in present age which has been demonstrated its importance objectively. Therefore, getting prepared to deal have with always such crisis affected through identifying vulnerable spots and eliminating them are effective strategies in reducing the damage caused by an earthquake. Many Iranian cities are located in the areas with medium or high relative risk of an earthquake. Tehran city, especially area 3, has a high risk of earthquake danger because so many active faults lie around this area. It is necessary to evaluate vulnerable areas for the substantial planning of decreasing vulnerability of the buildings and representing a clear image from earthquake occurrence and its aftermath. In this study, the vulnerability of context in area3, Tehran, in the time of earthquake occurrence has been modulated. The paper methodology is a descriptive- analytic method which through ANP models and analysis of network in Geographic Data system has modulated and evaluated vulnerability in the urban context of area 3. The results showed that from 2296 hectare of the whole of the area, about 36.2 percent lie in very high and high condition, about 30.8 percent lie in intermediate condition and about 33 percent lie in very low and low condition. The space distribution of vulnerability related to northeastern and east of this area that has cumulous residential context. On the basis of the study results, with considering the problems of vulnerable residential context, Emergency Management of the earthquake will be an effective solution for context maintenance and decrease damages of earthquake occurrence in this context.
خلاصه ماشینی:
بروز بحرانی با شدت بالا در شهرها منجر به از بین رفتن کارایی شبکه های ارتباطی، حجم بالای تلفات انسانی و خسارت های مالی خواهد بود(ترابی، ١٣٨٨)؛ بنابراین برای پیش گیری از بحران و یا به حداقل رساندن اثرات آن به هنگام وقوع ، باید برای بدترین وضعیت ها برنامه ریزی نمود(١٩٨٦ ,Hawarence &Bertrand ) و روش هایی را برای مدیریت اثربخش آن در زمان وقوع جستجو کرد (١٩٨٧ ,Mc, Conkey)؛ بنابراین با علم به این که جلوگیری از وقوع زلزله امکان نپذیر نیست ، ولی کاهش آسیب های ناشی از آن ممکن است .
B. Promentilla et al) 1- Analytic network process (ANP) این سیستم را میتوان به ٢ بخش مجزا تقسیم کرد که بخش اول که شامل رابطه شبکه ای بین هدف و زیر معیارهای اصلی میباشد که در واقع روابط داخلی سیستم را مورد تأثیر قرار میدهد بخش دوم شامل ساختار سلسله مراتبی شبکه ای میباشد که روابط شبکه ای بین مؤلفه های زیر معیار و خوشه ها را تشکیل میدهد.
)به تصویرصفحه رجوع شود) شکل ١٠: محدوده خدماتی مراکز امداد رسان منطقه ٣ تهران وضعیت آسیب پذیری: بعد از ارزیابی معیارها و تبدیل آن ها به مقیاس های قابل مقایسه و استاندارد، از مدل تحلیل شبکه (ANP) برای تعیین وزن نسبی هر معیار استفاده شده است .
Journal of Environmental Management 88 (2008), Pages 970–983 Hakyeon Lee, Moon-Soo Kim, Yongtae Park(2012), An analytic network process approach to the operationalization of five forces model, Applied Mathematical Modelling 36 (2012), Pages 1783–1795.