چکیده:
تنوع موضوعات کتب بانو امین(رحا) (1274- 1362ش) نمایانگر نقش وی در علوم اخلاق، عرفان، فلسفه، کلام و تفسیر است؛ اما غلبه نگرش قرآنی و بهویژه کتاب تفسیر ایشان، موجب تمرکز مقاله حاضر بر نقش بانو امین در دانش و روش تفسیر شده است. این نوشتار با بررسی درونمتنی تفسیر مخزن العرفان و نگاهی برونمتنی (با هدف بررسی میزان تأثیر آن در آثار دیگر) به تحلیل نقش بانو امیندر تحولات دانش و روش تفسیری میپردازد. بر اساس یافتههای تحقیق، تفسیر مخزن العرفان، گرچه در ابتدا و با توجه به عنوان آن، رویکرد عرفانی را برمیتابد، اما با دقت در محتوای آن میتوان ضمن مشاهده روش دِرایی (اجتهادی)، عرفانی و روایی، شاهد رویکرد کلامی، اجتماعی و تربیتی بانو به تفسیر بود. روش تفسیری این بانوی مجتهده، آمیزهای از روشهای قرآن به قرآن، عقلی، نقلی و شهودی است. تعیین نقش زمینهساز بانو در گسترش دانش تفسیر در جامعه زنان، تأثیرگذاری وی در اتخاذ روشهای تفسیری در تفاسیر پسین و قابلیت تبدیل روش ترکیبی در تفسیر توسط ایشان به یک مکتب و یا مدرسه جدید تفسیری، از دیگر دستاوردهای مقاله است. عنوان «مکتب ترکیبی تفسیر» پیشنهاد نگارنده برای این روش تفسیری است. بسامد کتاب تفسیر مخزن العرفان در آثار بعدی و نگارش مقالات متعدد با محوریت این تفسیر، بیانگر نقش قابل توجه بانو در دانش و روش تفسیر است.
خلاصه ماشینی:
بر اساس يافتههاي تحقيق حاضر، تفسير مخزن العرفان گرچه با توجه به عنوان کتاب، رويکرد عرفاني را برميتابد، اما با دقت در محتواي آن ميتوان روش دِرايي(اجتهادي)، عرفاني و روايي را مشاهده کرد و نيز شاهد رويکرد کلامي، اجتماعي و تربيتي بانو به تفسير بود.
بسامد کتاب تفسير مخزن العرفان در آثار بعدي و نگارش مقالات متعدد با محوريت اين تفسير بيانگر نقش قابل توجه بانو در دانش و روش تفسير است.
(امين، 1347، ص90) تعدد و تنوع آثار بر جاي مانده از بانو نشانگر ورود قابل توجه وي در حوزههاي مختلف علوم مانند حديث، فلسفه، کلام و عرفان است، اما نوشتار حاضر درصدد بيان و تبيين نقش بانو امين در گسترش دانش و روش تفسير است.
در مورد نقش بانو امين در گسترش علوم هيچ پيشينهاي يافت نشد؛ اما مقالات زيادي با محوريت موضوعي شخصيت و آراء و تفسير وي نگاشته شده است.
بانو به روش تفسير قرآن به قرآن، در آيه شريفه «یَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَیْدِیهِمْ» با استفاده از ديگر آيات ثابت ميکند بيعت با رسول خدا(ص) در واقع بيعت و دستنهادن در دست خداست؛ زيرا بيعت که با دست صورت ميگيرد و از نظر لغوي از باع يبيع گرفته شده و بهمعنى بيع و معاوضه است، بيانگر اين است که با خدا معامله كرده و ...
- با توجه به بسامد کتاب تفسير مخزن العرفان و نگارش مقالات متعدد با محوريت اين تفسير معلوم ميشود، انتظاري که از آثار بانو و بهويژه تفسير وي ميرفت، برآورده شده و اين بانوي فرهيخته، در تحول دانش و روش تفسيري، نقش قابل توجهي داشته است.