چکیده:
یکی از برجستهترین تفاسیر شیعه، تفسیر «تسنیم»، و از تفاسیر طراز اوّل قرآن کریم در میان تفاسیر اهل سنت، «تفسیر القرآن الحکیم» مشهور به «المنار» میباشد. این دو تفسیر از دو خاستگاه فکری و اعتقادی متفاوت برآمدهاند، اما از شیوهها و اسلوبهای مشترکی برخوردارند. به همین دلیل تفسیر المنار حضور قابل توجهی در تفسیر تسنیم دارد و شاهد مواجهههای مختلف آیتالله جوادی آملی با آراء المنار هستیم. این مواجههها در چهار محور تبیین، نقل، نقد یا تأیید صورت گرفته و این پژوهش، با روش تحلیلی، متکفّل تحلیل نقدهای جزئی و کلی تفسیر تسنیم بر صاحب المنار میباشد. به این ترتیب که پس از نقل آرای تفسیری المنار، نقد یا نقدهای آیتالله جوادی آملی مطرح و سپس این نقدها، تحلیل و ارزیابی خواهند شد؛ اگر این نقدها وارد بود، دلیل آن ذکر و اگر وارد نبود نیز دلیل وارد نبودن آن مورد تحلیل قرار گیرد. در پایان اگر آیتالله جوادی در نقد خود نکتهای را متذکر نشده است، آن نکته ذکر و نقد ایشان تکمیل گردد. یافتههای پژوهش حکایت از آن دارند که المنار در تفسیر آیات جانبدارانه و با پیشفرض عمل کرده و در برخی موارد، به تهمتهای بیاساس و ناصواب مبادرت کرده است. در مقابل آیتالله جوادی علاوه بر ابطال اندیشه و روش رشید رضا، گرایشها و تعصّبات ناصوابش را یادآور شده است.
Tafsir-i Tasnim, is one of the most eminent Shi’a interpretations and Tafsir al-Qur'an al-Hakim, known as Al-Manar, is one of the high ranking interpretations among the Sunni tafsirs. These two interpretations have originated from two different intellectual and ideological sources, but they enjoy common procedures and styles. That is why Al-Manar has a noticeable presence in Tafsir-i Tasnim, where we see various instances of Ayatollah Javadi Amoli's confrontations with Al-Manar's opinion. These confrontations have taken place on four bases of elucidation, narration, critique, or confirmation and the present research is undertaking, with an analytical method, to analyze the partial and general critiques of Tafsir-i Tasnim on Al-Manar's author. That is to say, after quoting Al-Manar's exegetical viewpoints, Ayatollah Javadi Amoli's critiques are brought up and then analyzed and evaluated; if these critiques are valid, their reasons are mentioned and if not, the reason for their invalidity are analyzed. In the end, if Ayatollah Javadi had missed a point in his critique, the point will be touched upon and the critique completed. The findings of the research denote that Al-Manar has acted withprejudice and presupposition in interpretation of the verses and in some cases has perpetrated baseless and incorrect accusations. In contrast, Ayatollah Javadi Amoli has refuted Rashid Reza's thought and method while mentioning his incorrect tendencies and prejudices.
خلاصه ماشینی:
درباره پيشينه پژوهش نيز بايد گفت به حمل اوليه يعني تحت عنوان «تحليل نقدها و روش علامه جوادي آملي در تفسير تسنيم بر آراي تفسيري رشيد رضا در تفسير المنار»، تاکنون هيچ اثري اعم از پايان نامه و مقاله صورت نپذيرفته است ، اما به حمل شايع در تفاسير هم ارز، رگه هايي از اين نوع مقايسه ميان اين دو مکتب تفسيري ديده ميشود که از آن جمله کتاب «المنار در آيينه الميزان ، تحليل و بررسي نقدهاي علامه طباطبايي بر تفسير المنار» تأليف مسعود تاج آبادي ميباشد.
علاوه بر نکات ذکرشده جهت نقد متقن تر سخنان رشيد رضا در خدشه وارد کردن به شفاعت ، ميشود به روايات مقبول اهل سنت که مورد قبول علماي آنان ميباشد، استناد کرد که آيت الله جوادي در ذيل آيه مدّ نظر به اين مهم نپرداخته است .
(جوادي آملي، ١٣٨٨: ٥١٤/٩-٥١٦) در تحليل نقد علامه جوادي بايد گفت ٥ ايشان در جمله آخر خود که اين مسأله را به علم فقه رجوع ميدهد، يک اشکال روشي از رشيد رضا گرفته و آن اينکه يک آيه قرآن هرچند از آيات الأحکام باشد و بشود از آن فروض فقهي را استخراج کرد، بهانه اي براي صاحب المنار نميتواند باشد تا به تمام مسائل و فروض دور و نزديک آن پرداخته و نظريات خاص خود را که مّتخذ از استاد خود (محمد عبده ) است ، به آيه تحميل کند و اين به تعبيري گرفتن وقت تفسير است .