چکیده:
از میان انواع متفاوت ادبیات عامه، شعر از جایگاه خاصی برخوردار است و در میان قالبهای گوناگون شعری، مفردات در ادب فارسی پیشینۀ دیرینهای دارد. این قالب شعری در جای جای قلمرو زبان فارسی از آغاز پیدایش شعر تا کنون رواج دارد. یکی از مناطقی که این قالب شعری در آن گسترش ویژهای یافته است، شهرستان رستم است. بررسیها نشان میدهد مهمترین و پربسامدترین قالب شعری ادب عامه در این شهرستان، مفردات است که با توجّه به مناسبتها، شعر آن توسط خوانندگان خوانده میشود. انواع مفردات در ادبیات عامۀ شهرستان رستم به «بیت»، «سرو»، «شروه» و «لالایی» تقسیم میشود. در این پژوهش سعی شده است که یکی از مفردات به نام «سرو» از نظر درونمایه تجزیه و تحلیل شود. "سرو" جولانگاه ذوق و صوت زنان در جشن عروسی است که قسمتی از فرهنگ مردم شهرستان در آن تجلی پیدا میکند. این اشعار در حقیقت حکایت مهر و علاقۀ مادران و زنان به پسران و مردان است؛ آنچنان که باید و شاید از عهدۀ این عشق و علاقۀ قلبی برآمدهاند و حق خویش را ادا کردهاند. از سوی دیگر فرهنگ عروسی را در این اشعار میتوان مشاهده کرد؛ به نوعی سرو جلوگاه فرهنگی دیرین در جشن عروسی شهرستان رستم است. درونمایههایی که این اشعار در بر دارند، عبارتند از: مرد ستایی، توصیف، پند، تهدید، آداب عروسی، تحقیر، ازدواج زود هنگام، تحذیر، فخرفروشی، تجلی دین و مذهب.
Poetry has a special place among different types of folk literature, and among the various forms of poetry, the Mofradat have a long history in Persian literature. One of the areas where poetry has expanded significantly in this form is the city of Rostam. Types of terms in the general literature of Rostam are divided into "Bayt", "Sero", "Sharveh" and "Lalai". In this research, an attempt has been made to analyze one of the terms "Sero" in terms of content. "Sero" is a hotbed of women's tastes and voices at weddings that showcase some of the city's culture. These poems are in fact the story of women's love for men. On the other hand, wedding culture can be seen in these poems. In a way, "Sero" is a long-standing cultural event at a wedding in Rostam. The themes of these poems are: human praise, description, advice, threat, marriage etiquette, humiliation, early marriage, prohibition, pride, manifestation of religion.
خلاصه ماشینی:
البته با توجه به این که شهرستان رستم تا پیش از سال ١٣٨٧یکی از بخش های شهرستان ممسنی بوده است ؛ میتوان به آثار زیر نیز توجه کرد: فقیری (١٣٩٠) در کتاب «مراسم عروسی در فارس » به بررسی مراسم عروسی در گوشه و کنار فارس پرداخته است وحبیبی فهلیانی(١٣٨٤) شعر و موسیقی و ادبیات شفاهی مردم ممسنی را بررسی کرده است ؛ وی(١٣٧١) در کتاب ممسنی در گذرگاه تاریخ به بررسی آداب عروسی پرداخته است اما از اشعار «ُسرو» سخنی به میان نیاورده است .
سرایندگان این اشعار، زنان هستند؛ چون توسط آنان خوانده می شود؛ مرد سروخوان نداریم و اصلاً شاید گلوی مردان توان اجرای این آواز را نداشته باشد؛ُ سرو هنر زنان است و در واقع با مطالعه در آن ها، ذوق زنان شناخته میشود.
از سوی دیگر اشعار بسیار اندکی ازُ سروها در حافظۀ مردان باقی مانده است ؛ هرجا ُسرویی شنیده میشود از زبان زنی است که روزی در جشن های عروسی سرو می خوانده است ؛ به عنوان مثال ، خانم همه جان محّمدی که دستی در این کار داشته است ، هنگام مصاحبه ، در ۷۸ سالگی، در کمتر از پانزده دقیقه ، بیش از ۳۴ بیتُ سرو را از حافظۀ خویش بیرون کشید.
علت دیگری که بر سرودن «ُسرو» توسط زنان دلالت میکند این است که بعضی از زنان به این که خودشان سرو ُ سروده اند، اقرار کرده اند ولی چنین چیزی در میان مردان پیدا نشد.