چکیده:
در دستور نقشگرای نظاممند هلیدی برای تحلیل متون، سه فرانقش تجربی، بینافردی و متنی در نظر گرفته میشود. فرانقش تجربی، تجربههای درونی و بیرونی آدمی را از طریق زبان نشان میدهد. کلیدیترین مفهوم در فرانقش تجربی، گذرایی است که به انواع فرایندها، مشارکان آنها و افزودههای حاشیهای میپردازد. در این مقاله کوشش شده است، با بهرهگیری از قابلیتهای این فرانقش، فرآیندها و مشارکان موجود در بخشهایی از منظومۀ غنایی «ویس و رامین» و داستان حماسی «رستم و اسفندیار»، بررسی شود. روش این پژوهش تحلیلی آماری است. یافتههای این تحقیق عبارتند از: 1- فرآیندهای مادی بالا در کنار فرایندهای بیانی و رفتاری در داستان رستم و اسفندیار، فضایی پرشور، حماسی و سرشار از کنش و حرکت ایجاد کرده است؛ در حالی که فرایندهای ذهنی، وجودی و رابطهای، پویایی را از منظومۀ ویس و رامین گرفته تا برای بیان دغدغههای عاطفی و احساسات شخصی شخصیتهای داستان مناسب باشد. 2- در «رستم و اسفندیار»، مشارکان فعال و در «ویس و رامین» مشارکان غیر فعال، بسامد بیشتری دارند. 3- تطابق معنایی بین روساخت و ژرفساخت فرایندها در «ویس و رامین» نسبت به «رستم و اسفندیار» بسیار کمتر است. این پژوهش نشان میدهد که چگونه نوع ادبی غنایی و عاشقانه بر برخی از فرایندها سایه میاندازد و فرایندهایی که علیالظاهر، تصویرساز جهان آفاقی هستند، در ژرفساخت، دنیای درونی شاعر و ذهنیت شخصیتهای داستان را انعکاس میدهند.
Halliday in the Systemic Functional Grammar model has considered three experiential metafunctions, interpersonal and textual, for the analysis of texts. Ideational metafunction refers to our experience of both the inner and the external through language. The most principal content for ideational metafunction is transitivity that considers processes types, participants in the process and marginal additions. This study attempts to examine the processes and participants existing in some sections of the two verses “Weiss and Ramin” and “Rostam and Esfandiar”, using the metafunction capabilities. This research use the analytical-statistical method. The findings includes: 1) The above material processes, along with the verbal and behavioral processes in the story of “Rostam and Esfandiar”, Created a passionate, epic atmosphere full of action and movement, while mental, relational and existential processes have taken its dynamic character from the verses of “Weiss and Ramin” to be suitable for expressing the emotional concerns and personal sentiments of the characters of the story. 2) Active participants in the story of "Rostam and Esfandiar", and inactive participants in the story of "Weiss and Ramin" are more frequent. 3) The semantic correspondence between surface structures and deep structures of the processes in "Weiss and Ramin" is very smaller thane "Rostam and Esfandiar". This research shows how lyrical and romantic literary genre overshadows some processes. And processes, which are apparently the illustrators of the transcendental world, reflect in the deep structure of the poetchr('39')s inner world and the mentality of the characters in the story.
خلاصه ماشینی:
یافته های این تحقیق عبارت است از: ١- فریندهای مادی زیاد در کنار فرایندهای بیانی و رفتاری در داستان رستم و اسفندیار، فضایی پرشور، حماسی و سرشار از کنش و حرکت ایجاد کرده است در حالی که فرایندهای ذهنی، وجودی و رابطه ای، پویایی را از منظومۀ ویس و رامین گرفته است تا برای بیان دغدغه های عاطفی و احساسات شخصی شخصیت های داستان مناسب باشد.
٤. تجزیه و تحلیل منظومه های «ویس و رامین » و «رستم و اسفندیار» بر اساس ساخت گذرایی در این پژوهش ، اساس کار نگارنده ، نقش تجربی زبان و بررسی انواع فرایندها و مشارکان وابسته به آنها در دو اثر حماسی و غنایی بنا بر نظریه هلیدی و متیسن (٢٠١٤) و تامپسون (٢٠١٤) است ؛ در این راستا، ابیات ٩٩٣ تا ١١٥٥ از کتاب «رزمنامۀ رستم و اسفندیار» با شرح شعار و انوری و برای اثر غنایی ١٤٩ بیت از ویس و رامین با تصحیح تودوا و گواخاریا مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است .
مقایسۀ درصد فراوانی فرایندهای دو اثر در نمودار(١) آمده است : (رجوع شود به تصویر صفحه) نمودار(١) مقایسه درصد فراوانی فرایندها در دو پیکرة« ویس و رامین » و « رستم و اسفندیار» ملاحظه میشود در هر دو اثر، فرایندهای مادی بیشترین بسامد را دارد؛ اما واقعیت این است که بین میزان فرایندهای مادی دو پیکره ، تفاوت معناداری هست .
نتایج بررسی روساختی فرایندها در «ویس و رامین » و «رستم و اسفندیار»: همان گونه که فضائلی و ابراهیمی (١٣٩٣) به بسامد زیاد فرایند مادی در هفت خوان رستم اشاره کرده اند در داستان رستم و اسفندیار نیز این فرایندها، بیشترین درصد را به خود اختصاص داده است .