چکیده:
یکی از مسائل نوپدید قرآنپژوهی در دو حوزه معرفتی جهان اسلام و جهان غرب، مسئله تأثیرپذیری قرآن از فرهنگ زمانه است. در این میان مستشرقان پس از قبول خودآگاه یا ناخودآگاه پیشفرض بشری بودن قرآن، به دنبال تبیینی بشری و طبیعی از این پدیده شگفت و یافتن مصادری دنیوی برای آن بودهاند. این مسئله در قرن نوزدهم بیشتر موردتوجه اسلامپژوهان غربی قرار گرفت. مقاله پیشرو به دنبال بررسی سیر تاریخی و تبیین نظریه تأثر قرآن از فرهنگ زمانه، با بهره جستن از روش توصیفی ـ تحلیلی، با رویکرد انتقادی همراه با گردآوری و تجزیهوتحلیل اطلاعات سامانیافته و به مهمترین موارد ادعایی این نظریه ازجمله: مناسک حج، بوسیدن حجرالأسود و ... داشته است. به نظر نگارنده موارد فوقالذکر با اندیشه دینی اسلامی در تضاد است که هر یک از این موارد ادعایی با اشکالات جدی مواجه است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که محققان غربی و خاورشناسان با تمسک به این موارد و با توجه به مشابهتهای موجود در قرآن و فرهنگ عصر جاهلیت، فرضیههای موجود را درباره مصادر قرآن مطرح کردهاند که هیچکدام موردقبول مسلمانان نیست.
Abstract One of the new issues of Qur’anic research in the two epistemological fields of the Islamic world and the Western world is the issue of the Qur'an’s impressionability from the culture of the time. In the meantime, Orientalists, after accepting consciously or unconsciously the hypothesis of the Qur'an being human, have attempt to find a human and natural explanation of this strange phenomenon and finding worldly sources for it. This issue became more and more popular among Western Islamic researchers in the 19th century. The present article seeks to study the historical course and explain the theory of the Qur’an’s impressionability from the culture of the time, using a descriptive-analytical method, with a critical approach with the collection and analysis of organized information and the most important claims of this theory, including: Hajj Rituals, Kissing the Kaaba(Black Stone) and so on. in the author's opinion, the above-mentioned cases are in conflict with Islamic religious thought, and each of these alleged cases faces serious problems. The findings of this study show that Western scholars and orientalists, based on these similarities of the Qur'an with the culture of the pre-Islamic era, have made existing hypotheses about the sources of the Holy Qur'an that none of them are not accepted by Muslims.
خلاصه ماشینی:
با توجه به این پیشینه، مقاله یا کتابی که بهصورت جامع و کامل آرای خاورشناسان معاصر در تأثیرپذیری قرآن از فرهنگ زمانه با رویکرد تفسیری، تبیین و نقد کرده باشد، نگاشته شده و ازاینجهت، مقاله پیشرو دارای مسئله جدیدی است.
ویلیام تسدال در این رابطه مینویسد: «اسلام نهتنها باور به الله تعالی و احترام به سنگ سیاه و کعبه را از اعراب قدیمیتر گرفته، بلکه خیلی چیزهای دیگر را نیز از آنها اخذ کرده است، سخنی گزاف نیست؛ اگر بگوییم: بیشتر اعمال مذهبی و مراسمی که اکنون در جهان اسلام رایج است، همان چیزهایی است که اعراب باستان انجام میدادند (Tisdall, the Original Sources of the Quran, 1905: p.
به نظر آرکون وحی بهعنوان یک پدیده فرهنگی و زبانی، در بستر تاریخی ویژهای گردآوری و ثبت شده است و باید آن را در معرض نقد تاریخی قرارداد با توجه به شواهد ارائه شده برای اثبات این نظریه میتوان مهمترین دلیلهای قائلان به این دیدگاه را اینگونه دستهبندی نمود: ـ مشابهت پارهای از احکام اسلامی با قوانین رایج در جزیرةالعرب، چنانکه پیشتر نمونههایی از آن بیان شد؛ ـ مشابهت برخی از باورهای جاهلی در قرآن کریم، مانند باور به وجود جن؛ ـ نپرداختن سورههای مکی قرآن به احکام و قوانین (ابوشهبه، المدخل لدراسة القرآن الکریم: 1407: 219؛ رضوان، آراء المستشرقین حول القرآن الکریم، 1413: 586).
بردهداری یکی دیگر از مصادیق ذکر شده برای تأثیر فرهنگ زمانه بر قرآن توسط تسدال، بردهداری است که در میان اعراب جاهلی بسیار رایج بود و در اسلام نیز ادامه یافت.