چکیده:
شبکهی معنایی تعداد زیادی واژه را در شبکهای مرتبط به هم نمایش میدهد. وجود شبکههای معنایی در یک متن نشانگر انسجام آن متن و در نتیجه، خوانش و یادگیری بهتر آن است. هدف این پژوهش، بررسی شبکههای معنایی، حوزههای عینی و انتزاعی و روابط مفهومی در متون کتابهای فارسی سه سال اول دورهی ابتدایی بود. پژوهش حاضر، پژوهشی توصیفی – تحلیلی از نوع کیفی است. نتایج بهدست آمده عبارتند از: واژههای متون اغلب دروس یا با توجه به عنوان و یا بدون توجه به عنوان، دستکم یک شبکهی معنایی قابل ترسیم داشتند. روابط مفهومی موجود در بین واژهها نیز عبارت بودند از: باهمآیی، هممعنایی، تقابل معنایی، شمول معنایی، جزءواژگی و عضوواژگی. در میان این روابط، باهمآیی بیشترین کاربرد و عضوواژگی کمترین کاربرد را داشتند. فراوانی حوزههای عینی نیز از کتاب اول تا سوم به نصف کاهش یافت و حوزههای انتزاعی نیز تقریبا بسامد یکسانی داشتند.
Semantic network displays a large number of words in a related network. The existence of semantic networks in a text represents the coherence of a text and consequently results in a better reading and learning of a text. The purpose of this research is the analysis of semantic networks, concrete and abstract fields and sense relations in Persian textbooks of first to third grade of elementary school. The present study is a descriptive-analytic research of qualitative type. In this study, semantic networks, concrete and abstract field and conceptual relationships in the texts of Persian books in the first three years of elementary school were studied. The findings indicated that the words in the texts often included at least one semantic network to be drawn, either with or without a title. The conceptual relationships between the words were: collocation, synonymy, opposition, hyponymy, metonymy and member collection. Among these relationships, collocation was the most and member collection was the least frequent relationships. The frequency of concrete field was also halved from the first to the third book, and abstract field had almost the same frequency.
خلاصه ماشینی:
هدف اين پژوهش ، بررسي شبکه هاي معنايي، حوزه هـاي عينـي و انتزاعي و روابط مفهومي در متون کتاب هاي فارسي سه سـال اول دوره ي ابتدايي بود.
نمودار ١-١٤ درس پانزدهم : ژاله و منيژه ، کتاب خواني شبکه ي معنايي: کتاب خواني؛ حوزه ي عيني: همگي متعلق به اين حوزه هستند؛ شمول معنـايي: واژه ي شامل : کتاب ، واژه ي زيرشمول : داستان هاي شاهنامه ؛ باهم آيي همنشيني: کتاب خوانـدن .
نمودار ١-١٩ درس هفدهم : صداي موج ، سفردلپذير شبکه ي معنايي ١: دريا؛ حوزه ي عيني: همگي متعلق به اين حوزه هستند؛ شمول معنايي: واژه ي شامل : جانوران ، واژه هاي زيرشمول : نهنگ ، کوسه ، اره ماهي، هشـت پـا؛ شـمول معنـايي: واژه ي شامل : ماهيها، واژه ي زيرشمول : اره ماهي؛ باهم آيي متداعي: موج و دريا؛ جزءواژگي: دريا، کل و موج ، جزء ميباشد.
نمودار٣-٥ درس هفتم : کار نيک شبکه ي معنايي: کار؛ حوزه ي انتزاعي: همگي متعلق به اين حوزه هستند؛ باهم آيي همنشيني: کارکردن ؛ شمول معنايي: واژه ي شامل ، کار، واژه هاي زيرشمول ، کار نيک ، کار جوانان .
نمودار ٣-٩ درس يازدهم : نويسنده ي بزرگ شبکه ي معنايي: سعدي؛ حوزه ي عيني: همگي به جز شعرها، حکايت ها و آثار سعدي متعلق به اين حوزه هستند؛ باهم آيي متداعي: حکايت ها و شعرها، نويسنده و شاعر؛ شمول معنايي: واژه - ي شامل ، آثارسعدي، واژه هاي زيرشمول ، گلستان و بوستان .
(1977) Semantics, Vols 1&2: Cambridge: Cambridge University 181 press.