چکیده:
حضرت زینب کبری سلاماللهعلیها از بانوان اثرگذار در تاریخ اسلام به شمار میرود که نقش مهمی در ثمربخشی قیام امام حسین علیهالسلام داشته است. از آنجا که بیشترین توجه محققان معطوف به حضور حضرت در کربلا بوده و از برخی ابعاد دیگر مانند شخصیت علمی ایشان غفلت شده است، نوشتار پیشرو میکوشد تا با روشی توصیفی-تحلیلی ابعاد مختلف شخصیت علمی ایشان و ظهور آنها در واقعهی عاشورا و پس از آن را بررسی نماید. جایگاه علمی این بانوی بزرگ را میتوان در اموری چون اندیشهورزی، آگاهی به معارف قرآنی، روایت حدیث، تفقه در دین و نیابت خاصه از سوی معصوم، فصاحت و بلاغت، آگاهی روزآمد سیاسی و بهرهگیری درست از فنون روانشناسی و مخاطبشناسی پیجویی کرد.
Hz. Zaynab was an influential lady in the early Islamic history, for she exerted a profound influence on Ashura and the events that followed. As a great majority of authors have focused on the socio-political aspects of her character, the present paper is concerned with her intellection, profound knowledge of Quranic scholarship, hadith, rhetoric, and so forth. She knew well how to drive the audience to the same effects.
خلاصه ماشینی:
سخن دیگری که در باب حضرت زینب کبری سلاماللهعلیها گفته شده و از مقام و شخصیت علمی والای او حکایت دارد، فرمودهی امام حسن مجتبی علیهالسلام است که خطاب به خواهر خویش در سخنی میفرماید که شما به حق از درخت نبوت و معدن رسالت هستی (القزوینی، 1420ق: 581؛ سراج، [بیتا]: 32).
این خطبه كه گویای مسائل خطیری در صدر اسلام و دورهی پس از رحلت پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله است، در سنین كودكی عقیلهی وحی ایراد گردیده، و نیز برخی رخدادهای پس از آن مانند جریان شِكوه و گلایهی صدیقهی طاهره سلاماللهعلیها پس از عدم اجابت درخواستشان از سوی خلیفهی اول و ندبهای كه به صورت اشعاری خطاب به پیامبر صلیاللهعلیهوآله انجام گرفت، از عقیلهی بنیهاشم نقل شده است (برای نمونه بنگرید به: ابن طیفور، [بیتا]: 26-31؛ صدوق، 1413ق، ج3: 567-568؛ مفید، 1413ق: 40؛ طبرى، 1413ق: 30-39؛ مجلسی، 1404ق، ج29: 107).
اینها همه، بیانگر مقام والای علمی حضرت زینب كبری سلاماللهعلیها و جایگاه بلند تفقه و خردمندی ایشان در امر دین بوده و عمل معصوم یعنی امام حسین علیهالسلام در اینجا، درستی این ویژگیها دربارهی خواهرشان را روشنتر ساخته است.
برای نمونه، ظرافت سیاسی ایشان در ابتدای دو خطبهی کوفه و شام و آغاز هر دو خطبه با ستایش خداوند، درود بر محمد و خاندان او و اشاره به اینکه پیامبر صلیاللهعلیهوآله پدر حضرت است (مفید، 1413ق (ب): 322؛ خوارزمی، 1423ق، ج2: 46 و 71؛ ابن طاووس، 1348ش: 146 و 181)، بسیار هوشمندانه جلوه میکند.