چکیده:
سلسله باوندیان از مهمترین سلسلههای حاکم بر طبرستان است که بیش از هفت قرن در مقر اصلی خود، شهریارکوه، فرمان راندند. این سلسله طی این مدت به سه شاخۀ کیوسیه، اسپهبدیه و کینخوازیه تقسیم شدند. یکی از مهمترین اقدامات شاخۀ اول باوندیان، کیوسیه، ضرب عبارت «علیولیالله» بر روی سکههایشان بود. ازاینرو مسئلۀ اصلی در این پژوهش، بررسی علل و عوامل ضرب عبارت «علیولیالله» بر روی سکههای باوندیان است. در این پژوهش با بهرهگیری از منابع تاریخی و مطالعات سکهشناسی و با تکیه بر شیوه توصیفیتحلیلی، ضرب عبارت «علیولیالله» بر سکههای باوندیان مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است. نتایج پژوهش حاکی از این است که مضامین سکههای رستمبن شروین و مرزبانبن رستم در راستای مشروعیتسازی برای حکومت از دو سو تنظیم شدهاند؛ بهاینترتیب که از یکسو عبارت «علیولیالله» و از سویدیگر نام خلیفه عباسی درج شده است. میتوان از دو جریان مشروعیتساز سخن گفت: 1) کسب مشروعیت از خارج از قلمرو باوندیان. 2) کسب مشروعیت در داخل قلمرو باوندیان. بهاینترتیب سکهها بهواسطۀ انعکاس عبارت «علیولیالله» تصویری مشروع از رستمبن شروین همسو با باورهای مردم و اعتقادات مردم ارائه میکنند و همچنین در پی کسب مشروعیت از طرف خلیفه عباسی و امیر آلبویه بوده است.
The Bavandian dynasty is one of the most important dynasties ruling Tabarestan. They ruled for more than seven centuries at their headquarters in Shahriarkuh. During this period, this dynasty was divided into the branches of Kayusiyya, Ispahbadhiyya and Kinkhwariyya. One of the most important actions of the first branch of the Bavandians, i.e. Kayusiyya, was the minting of the phrase "Ali Waliullah" on their coins. Therefore, the main issue in this study is to investigate the causes and factors of multiplication of the phrase "Ali Waliullah" on the Bavandian coins. In this research, using historical sources and numismatic studies and relying on descriptive-analytical method, the multiplication of the phrase "Ali Waliullah" on the Bavandian coins has been studied and analyzed. The results of the research indicate that the themes of Rostam ibn Shervin and Marzban ibn Rostam coins have been set in two directions in order to legitimize the government. On the one hand, the phrase "Ali Waliullah" and on the other hand, the name of the Abbasid Caliph are inserted. We can speak of two legitimizing currents: 1) Gaining legitimacy from outside the Bavandians realm. 2) Gaining legitimacy within the territory of Bavandians. In this way, the coins present a legitimate image of Rostam ibn Shervin which is in line with the beliefs of the people. They also seek the legitimacy from the sides of the Abbasid Caliph and the Amir of the Buyid.
خلاصه ماشینی:
نتایج پژوهش حاکی از این است که مضامین سکههای رستمبن شروین و مرزبانبن رستم در راستای مشروعیتسازی برای حکومت از دو سو تنظیم شدهاند؛ بهاینترتیب که از یکسو عبارت «علیولیالله» و از سویدیگر نام خلیفه عباسی درج شده است.
این پژوهش درصدد پاسخگویی به این سؤال اصلی است، ضرب عبارت «علیولیالله» در سکههای حکومت باوندیان ناشی از باورهای اعتقادی یا ضرورتهای سیاسی بوده است؟ فرضیه اصلی تحقیق بر این اصل استوار است که خاندان باوندیان با توجه به گرایشهای شیعیشان و همچنین فضای فرهنگی و مذهبی که در قلمرو آنان وجود داشت، در زمانی که فضای سیاسی از سوی امرای آلبویه بهویژه رکنالدوله فراهم گردید، اعتقادات شیعی خود را با ضرب «عبارت علیولیالله» بر سکههایشان بروز دادند.
همچنین سؤال فرعی را میتوان چنین طرح نمود که روند ضرب عبارت «علیولیالله» بر سکههای باوندیان به چه صورت بوده است؟ فرضیه فرعی تحقیق بر این اصل استوار است که تا زمانی که رکنالدوله و عضدالدوله دیلمی در قید حیات بودند، حاکمان باوندی عبارت «علیولیالله» را بر سکهها ضرب مینمودند؛ اما با فوت عضدالدوله به دلیل عدم حمایت سیاسی لازم از سوی آلبویه و تسلط زیاریان سنیمذهب بر باوندیان این عبارت بهطورکلی از روی سکهها حذف شد.
رستمبن شروین ضمن ضرب عبارت «علیولیالله»، نام خلیفه عباسی را بر روی سکههایش ضرب نمود؛ اما با توجه به اظهارنظر سلیمانی مبنی بر اینکه سکهای با شعار شیعی از سوی امرای آلبویه ضرب نشده است (سلیمانی، 1396: 266)؛ این سؤال برای نگارنده پدید آمد که چرا حاکمان شیعی آلبویه عبارت «علیولیالله» و هر شعار شیعی دیگری را بر سکههایشان ضرب نکردند؟ ازاینرو طی تفحصهایی، نگارنده سکهای از رکنالدوله (366-320ق) در موزۀ رضا عباسی یافت که ضمن ضرب عبارت «علیولیالله»، نام خلیفۀ عباسی المطیعلله بر آن ضرب شده است (تصویر شماره 10).