چکیده:
علم و به خصوص علوم انسانی همواره نقش اساسی در مسیر پیشرفت و تعالی بشر ایغانمودهاند و این امر در
جهان اسلام با توجه به تاکید اسلام بر علم و علم آموزی اهمیت دو چندانی داشته است. در دوران معاصر با رویارویی
جهان اسلام بامدرنیتة غربیءموضوع علم در جهان اسلام به موضوعی مناقشهبرانگیز در میان دو گفتمان اسلامگرا
و سکولار تبدیل شده است. اسلام گرایان با این پیشفرض که دور شدن از آموزههاو منهج اسلامی و عقلانیت,
عامل انحطاط جامعه و فروپاشی آن بوده است, با مبنا قرار دادن عقل وحیپاور وبا تاکید بر تصوص, سئن و منهج
اسلامی به دفبال اسلامیسسازی تمامی عرصههای زندگی بر آمدند و آن را یگانه راهحل مقابله با مشکلات جهان
اسلام و بازسازی تمدن اسلامی ذانستند. در مقابل سکولارها با محور قراردادن عقل خودمحوره و با طرد نصوص,
سئن و آموزههای اسلامی به دنبال سکولارسازی وایجاد مدرنیته غربی در جهان اسلام برآمدند بنابه دلایل بسیار
ازجمله مداخلات هژمونیک غرب, گفتمان اسلامگرایی به یک گفتمان هژمونیک در جهان اسلام تبدیلنگردیدوپا
غیربتسازبهای درونی در آن خرده گفتمانهای اسلام گرا شکل گرفت که هر یک به شکلی خاص به مفصلبندی
یا طرد دال علوم انسانی اسلامی پرداختند. از منظری کلان گفتمان اسلامگرایی را میتوان به دو گفتمان «اسلام
سیاسی»و اسلام غیرسیاسی» تقسیم نمود: «اسلام سیاسی (Political Islam) گفتمانی است که معتقد به
تشکیل حکومت براساس الگوی دینی است؛ اسلام سیاسی در ارتباط دین و سیاست خلاصه نمیشود بلکه چیزی
بیش از آن است؛ یعنی ضرورت تشکیل حکومت بر اساس شریعت» (حقیقت,۱۳۸۸:ص۶۷).در این گفتمان, اسلام
از نوعی نظربه و نظام سیاسی برخوردار اسست که به دلیل پیوند با وحی الهی از دیگر مدلها و نظریهها کاملتر
است (حسینیزاده ۱۳۸۶:ص۳۴)؛ در مقابل, اسلامگرایان غیرسیاسی شامل آن دسته از اسلام گرایان میشوند
که برای بهدست آوردن قدرت سیاسی و تشکیل حکومت اسلامی ضرورتی قائل نبوده و توجه و اهتمام به حفظ
هوبت سنتی» احیاء سنّت, حفظ شریعت و تقوبت پایگاه اجتماعی را در جامعه اسلامی» اولویّت خود قرار دادهاند.از
سویی دیگر «یک اسلام سیاسی وجود ندارده بلکه اسلامهای سیاسی متفاوتی وجود دارند که به ملل مختلف ظهور
کردهاند» (تاجیک:همان). در بطن اسلام سیاسی میتوان سه خرده گفتمان, اسلام سیاسی «صولگرا» اسلام
سیاسی «فوگرا» و اسلام سیاسی «نمد نگرا» را شناسایی نمود. در ادامه با مبنا قراردادن این سّه خرده گفتمان (در
سه بحتمستقل)ضمن بررسی اجمالی نظام معناییی آنها, جایگاه ونحوه معنایابی نشانة علوم انسانی اسلامی درهر
کدام از آنها را نیز بررسی خواهیم کرد.