چکیده:
مسأله حق، یکی از مسایل بنیادین زندگی اجتماعی بشر است. انسان ها مدعی حق های مختلف بوده تا به وسیله آن به منافع و اهداف خود برسند. حق هایی که برخی از آنها طبیعی و تکوینی هستند و برخی دیگر، اعتباری. قطع نظر از حق های تکوینی، اغلب حق هایی که بشر واجد آنها است و در فقه و حقوق نیز به صورت ویژه مطرح است، حق های اعتباری است. یکی از مباحث جدی در فلسفه حقوق و سیاست، بررسی منشأ حق های اعتباری است که منشأ و سرچشمه حقهای اعتباری چیست و اساساً چه موجودی می تواند حق های اعتباری را جعل کند. نوشتار حاضر در صدد بررسی مهمترین دیدگاه ها درباره منشأ حق های اعتباری و تبیین دیدگاه برگزیده در این رابطه است. در این پژوهش، چهار منشأ یعنی خداوند، قانون موضوعه، قرارداد و عرف مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت این نتیجه بدست آمده که خداوند، منشأ حق های اعتباری در فقه، حقوق و سیاست است.
یعتبر "الحق" احد اهم مسايل حیاه البشر البنیویه، ولطالما ادعی الانسان حقوقا مختلفه (بعضها طبیعی وتکوینی وبعضها اعتباری) لیصلوا من خلالها الی منافعهم ومصالحهم. ولو غضضنا النظر عن الحق التکوینی فان معظم الحقوق التی یتحلی بها البشر، ویبحث عنها بصوره خاصه فی الفقه والحقوق، هی الحقوق الاعتباریه، کما ان احد اهم المباحث الجدیه فی فلسفه الحقوق والسیاسه هو بحث منشا هذا الحق الاعتباری ومن هو المخول ایجادها واعتبارها. یبحث المقال اهم النظریات فی مجال منشا الحق الاعتباری وتبیین وتفسیر النظریه المنتخبه فی بیان هذه الرابطه، وقد تم طرح اربعه مناشي هی: الله، القوانین الوضعیه، التواضع والعرف؛ وانتهی الی ان الله هو المنشا للحق الاعتباری فی الحقوق والسیاسه.
The issue of right is one of the fundamental issues of human social life. Human beings claim different rights to achieve their interests and goals. Rights, some of which are natural and developmental and some of which are credit. Irrespective of developmental rights, most of the rights that human beings have, which are especially discussed in jurisprudence and law, are credit rights. One of the serious issues in the philosophy of law and politics is the study of the origin of credit rights, what is the origin of credit rights and basically what inventory can forge credit rights. The present article seeks to examine the most important views on the origin of credit rights and explain the preferred view in this regard. In this study, four sources, namely God, subject law, contract and custom, have been examined and finally it has been concluded that God is the source of credit rights in jurisprudence, law and politics.
خلاصه ماشینی:
در اين پژوهش ، چهار منشأ يعني خداوند، قانون موضوعه ، قرارداد و عرف مورد بررسي قرار گرفته و در نهايت اين نتيجه به دست آمده که خداوند، منشأ حق هاي اعتباري در فقه ، حقوق و سياست است .
به تعبيري، اين مقاله در صدد پاسخ به اين پرسش است که چه موجودي ميتواند حق را اعتبار کند: آيا هر انساني چنين شأنيتي دارد؟ يا آن که در هر جامعه ، يک يا چند نهاد خاص بايد حق ها را اعتبار کنند؟ و آيا حق هايي را که انسان براي خود يا موجودات ديگر وضع ميکند، معتبر است ؟ يا آن که موجودي مافوق انسان _يعني خداي متعال _ بايد حق ها را _مستقيم يا غير مستقيم _ وضع کند؟ درباره ي منشأ حق هاي اعتباري، ديدگاه هاي مختلفي بيان شده است که در اين نوشتار در صدد بررسي آن ها و نيز تبيين ديدگاه برگزيده هستيم .
آيت الله جوادي آملي پس از آن که معتقد شده است که مفهوم حق در اصطلاح فقهي ، مفهومي اعتباري و به معناي سلطنت است که از سوي معتبر، جعل و اعتبار ميشود (عبدالله جوادي آملي، ۱۳۸۴ش ، صص ٢٤-٢٥، ٢٣٨-٢٣٩)، با رد ديدگاه هاي مختلف درباره منشأ و خاستگاه حق _مانند مکتب حقوق طبيعي ، فردگرايي و...
ديدگاه فوق که منشأ حق هاي اعتباري را خداي متعال ميداند، به نظر درست و برهاني ميرسد، زيرا با عنايت به توحيد خداوند در ذات (بقره /١٦٣)، خالقيت (زمر/٦٢) و ربوبيت (انعام /١٠٢)، تنها اوست که خالق موجودات ديگر بوده و وجود آن ها را اعطا کرده است ، و در نتيجه ، تنها اوست که مالک تمام ممکنات است ، و روشن است که فقط مالک است که ميتواند در ملک خودش تصرف کند.