چکیده:
مسأله نسخ یکی از مسائل بسیار مهم در علوم قرآنی است که میان صاحبنظران در تعریف و مصادیق آن اختلافات فراوانی وجود دارد. قرآن مجید خود در چند آیه به وقوع نسخ در قرآن تصریح فرموده است(بقره/ 106؛ نحل/ 101؛ رعد/ 39). نوع مواجهه با مسأله نسخ میتواند موجب پذیرش یا انکار حجیت ظاهری آیات فراوانی از قرآن باشد. جریان سلفی- تکفیری فرقهای منسوب به اهل سنت با گرایش و رویکردی خاص در تفسیر و علوم قرآنی برداشتی متفاوتتر از سایر فرق اسلامی در موضوع نسخ دارد. به نظر، این اختلاف خود یکی از عوامل شکل گیری فتنهها، خونریزیها و کشتن مسلمانها در عصر حاضر است. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد اسنادی و نیز آگاهی از ضروت شناخت مبانی فکری جریان سلفی- تکفیری به مطالعه و تحلیل نسخ در دیدگاه آنان میپردازد و در پایان به این نتیجه میرسد که سلفیان نسخ اصطلاحی را انکار میکنند و نسخ را در معنایی به کار میبرند که شامل تخصیص، تقیید، مطلق، استثنا و... هم میشود. عدم توجه به این نکته میتواند موجب خطا در قضاوتهای ما باشد.
خلاصه ماشینی:
معناشناسي نسخ در انديشه سلفيان با تأکيد بر آراء ابن تيميه * تاريخ دريافت : ٩٧/١/٢٦ حمزه علي بهرامي تاريخ پذيرش : ٩٧/٧/٢٧ چکيده مسأله نسخ يکي از مسائل بسيار مهم در علوم قرآني اسـت کـه ميـان صـاحبنظران در تعريف و مصاديق آن اختلافات فراواني وجود دارد.
اين معنا از سلف در قرون نخست کـاربرد معناشناسي نسخ در انديشه سلفيان با تأکيد بر آراء ابن تيميه / ١١٧ نداشته است .
شاطبي درباره ديدگاه سلف مينويسد: آنچه از گفته هاي سلف به روشني به دست ميآيد اين است که مـوارد اطـلاق نسخ به نزد ايشان بسيار گسترده تر و عام تـر از مـوارد اطـلاق آن بـه نـزد علمـاي اصـول (متأخرين ) هست ، سلف بر هر مطلقي که مقيد شده باشد و بر هر عـامي کـه بـا دليـل (و مخصص ) پيوسته يا غير پيوسته ، تخصيص يافته باشـد، لفـظ و اصـطلاح نسـخ را اطـلاق کرده اند و بر امري که نص مبهم يا مجمل را بيان و روشـن نمايـد لفـظ ناسـخ را اطـلاق نموده اند، همانطور که کلمه نسخ را براي از بين برداشتن حکم نص اولي به وسيله حکـم نص شرعي دومي به کار گرفته اند، چراکه همـه ايـن تعبيـرات در يـک معنـي، مشـترک هستند که حکم نص اولي مورد تکليف نيست ، بلکه آنچه «مأمور به » است قيد آن است ، بنابراين قيد همراه با مقيد (مطلق ) به صورت ناسخ و مطلق همراه با قيد به منزله منسوخ درميآيند(شاطبي، ١٩٩٧، ج ٣: ٣٤١).
١٣٤ /فصلنامه مطالعات قرآني، سال دوازدهم ، شماره ٤٥، بهار ١٤٠٠ معناشناسي نسخ در انديشه سلفيان با تأکيد بر آراء ابن تيميه / ١٣٥