چکیده:
در این مقاله به بررسی نقش سرکوبگرانه انگلیس و عوامل آن، در دوره پایانی نهضت جنگل، اردیبهشت ۱۲۹۹ تا آذر ۱۳۰۰، پرداختهایم. عوامل انگلیس در این برهه در چند جبهه مختلف به جنگ نهضت جنگل رفتند. بخشی از عوامل برجسته انگلیس، بهصورت نفوذی در میان بلشویکها حضور پیدا کردند و جریان چپ را به سمت اهداف انگلیس مدیریت کردند. آنها با تندروی، رهبری این جناح را بهدست گرفتند و فعالیتهایی انجام دادند که به ضرر نهضت جنگل بود. از سوی دیگر، میرزا کریمخان رشتی، از برجستهترین عوامل انگلیس در ایران معاصر، جبهه عظیمی ایجاد کرد و طیف مختلفی از گروههای داخلی را حول محور ضدیت با نهضت، گردآورد. شوروی هم، بهرغم تمام شعارهای ضدامپریالیستی، برای نابودی نهضت جنگل، با انگلیسیها همکاری و در نهایت نهضت را سرکوب کردند.
This paper studies the repressive role played by the British in the last phase of Jungle Movement (May 1920 – December 1921). The British fought with the Jungle forces in several fronts. Part of skillful British agents penetrated in the Bolshevik forces and led the leftists toward the British goals. By taking radical positions, they became the leader of this faction and followed the activities harmful for the Jungle Movement. On the other side, Mirza Karim Khan Rashti who was one of the prominent British agents in contemporary Iran, created a great front and gathered a vast spectrum of domestic forces who were opposing with the Jungle Movement. The Soviets also cooperated with the British despite anti-imperialistic slogans in order to wipe out the Jungle Movement and finally they repressed that.
خلاصه ماشینی:
سيدمحمد کمره اي ، نيز ذيل وقايع آبان ١٢٩٩ چنين مي نويسد: سردار محيي و عميدالسلطان خيلي چپاول و غارتگري کرده اند و اگرچه صورتا جزو احسان الله خان و خالوقربان هستند، ليکن روح شان در اطاعت انگليسي ها است ؛ به دليل اين که ميرزا کريم خان در طهران محرمانه به واسطه اقدامات برادرش در رشت ، پول خوبي از انگليسي ها گرفته .
رضاخان در صدد بود از نهضت جنگل براي کودتا بهره بگيرد و سپس آن ها را نابود کند؛ ولي به دليل حال جسمي نامساعد سعدالله درويش ، او نتوانست راهي گيلان شود و اين پيام را به ميرزا کوچک جنگلي برساند.
ميرزا در نامه ديگري به روتشتين ، سفير شوروي در تهران ، نوشته است که ارژنيکدزه را، همچون کيگالو، خائن به نهضت جنگل مي داند، زيرا او از دشمنان انقلاب جنگل و جاسوسان انگليس مانند احمد کسمايي ، سردار محيي و برادرانش و احسان الله خان حمايت مي کند.
پيش از اين هم درباره احسان الله خان دوستدار و نقش شبکه بهاييت ، ازجمله رضا افشار، غلامحسين ابتهاج ، عبدالحسين نعيمي ، ميرزا شفيع خان ، اسدالله خان مبصرالملک و سعيدالملک ، دو پسرعموي کريم خان رشتي ، در شکست نهضت جنگل پژوهش هايي صورت گرفته است (شهبازي ، ١٣٨٢: ٥٠-٥١) احسان الله خان دو برادر داشت ؛ اسماعيل دوستدار که در اداره پست کار مي کرد و در امور سياسي دخالت نداشت و برادر کوچکتر وي عطاءالله خان که در وزارت ماليه مشغول به کار بود.