چکیده:
تفریح از نیازمندیهای اجتماعی بشر برای پویایی، شادمانه زیستن، همراستا با مبانی و اهداف اجتماعی و نیز قابل جهتدهی و تغییر است. اسلام ازیکسو از بیهودهگرایی و سرگرمیهای بیفایده یا زیانآور فاصله میگیرد و یاد الهی را در گفتار و رفتار معیار میداند و از سوی دیگر روایاتی بیانگر لهوشماری بازیها و سرگرمیها و رواشماری برخی از آنها در مواردی خاص است؛ بهگونهایکه امام صادق علیه السلام با اخراج لهو از قلمرو ایمان، بازی و سرگرمی را سبب سختدلی و نفاق شمرده است؛ چنان که گویی تفریح و سرگرمی ویژة غیرمومنان شده باشد. نوشتار حاضر با رویکردی تاریخی و با تکیه بر توصیف و تحلیل و نیز بهرهمندی از منابع تاریخی و روایی کوشیده است تا پاسخگوی این پرسش باشد که تفریح چه جایگاهی در سنت و سیرة اجتماعی امام صادق علیه السلام داشته و دریافته است که تفریح هدفمند در چارچوب ارزشهای دینی و اجتماعی، با تکیه بر هویت اجتماعی شیعه، نهتنها مورد تایید امام علیه السلام بوده، که حضرت برای آن راهکارهایی ارائه فرموده و از جریانهای مخالف تقیه نداشته است.
Recreation is one of the social needs of human beings. It contributes to
dynamism and happiness, is in line with social principles and goals, and can be
directed and changed. On the one hand, Islam distances itself from futility and
useless or harmful entertainments, and considers remembrance of God as a
standard in speech and behavior, and on the other hand, there are narrations that
regard some games and entertainments as libidinous pleasure and others as
allowed; In such a way that by expelling libidinous pleasure from the realm of
faith, Imam Sadegh has considered games and entertainment as the cause of
hardheartedness and hypocrisy, as if it were a pastime specific for nonbelievers.
Using a historical approach and relying on description and analysis,
as well as historical and narrative sources, the present paper has tried to answer
the question of entertainment in the tradition and social life of Imam Sadegh.
The results show that purposeful entertainment within the framework of
religious and social values and based on the social identity of the Shiites, has
been approved by the Imam, and Imam has even provided some ways for
recreation and has not dissimulated his belief to protect himself against the
opposition.
خلاصه ماشینی:
نوشتار حاضر با رویکردی تاریخی و با تکیه بر توصیف و تحلیل و نیز بهرهمندی از منابع تاریخی و روایی کوشیده است تا پاسخگوی این پرسش باشد که تفریح چه جایگاهی در سنت و سیرة اجتماعی امام صادق( داشته و دریافته است که تفریحِ هدفمند در چارچوب ارزشهای دینی و اجتماعی، با تکیه بر هویت اجتماعی شیعه، نهتنها مورد تأیید امام( بوده، که حضرت برای آن راهکارهایی ارائه فرموده و از جریانهای مخالف تقیه نداشته است.
برخی بهاستناد آیة زینت «قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اللَّه» تفریح و ورزش غیرحرام را روا دانستهاند که منافاتی با یاد الهی و ارزشهای دینی ندارد؛ برخی روایات نیز از سرگرمی بیهوده یا زیانآور، به لهو یاد کردهاند؛ چنانكه امام صادق( با نفی رابطه میان لهو و ایمان، تأکید کرد که مؤمن را چه به انجام ملاهی (بازیچههای غفلتآور)، که سبب سختدلی و نفاق است.
نوشتار حاضر بهرغم چند پیشینة محدود و عمومی درباره تفریح ـ که نیازی به یادكرد ندارند ـ پیشینهای در خصوص قلمرو موضوعی خود نیافت؛ ازاینرو با رویکرد تاریخی و تکیه بر توصیف و تحلیل و نیز با توجه به ویژگی مطالعات سیرهای، از منابع تاریخی و روایی بهره برد تا پاسخگوی این پرسش باشد که تفریح بهعنوان یکی از نیازمندهای اجتماعی بشر، چه جایگاهی در سنت و سیره اجتماعی امام صادق( دارد.
ظاهر این خبر، گرچه مبارزه با فرهنگ عمومی آن عصر را نشان میدهد، اما برای دریافت حکم شرعی مسابقه با کبوتر، توجه به دیگر اخبار و نیز معیارهای استنباطِ حکم شرعی لازم است، که بحث دربارة آنها خارج از قلمرو موضوعی نوشتار است.