چکیده:
ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺣﺎﺿﺮ، ﭘﮋوﻫﺸﯽ اﺳﺖ ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﺮاﺳﻢ ﺷﻮﺷـﯽ در ﺟﻨـﻮب اﯾـﺮان ) ﻗﺸـﻢ ( و ﻻل ﺷـﻮش ﯾـﺎ ﻻل ﺷﯿﺶ در ﺷﻤﺎل اﯾﺮان )ﻣﺎزﻧﺪران( ﮐﻪ ﺑﻪ روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ـ اﮐﺘﺸﺎﻓﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﺟﻨﻮب اﯾﺮان در ﻣﺮاﺳﻢ ﻧﻮروز ﺻﯿﺎدی ﮐﻪ ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻬﻢ ﺗﯿﺮ ﻣﺎه ﻫﺮ ﺳﺎل ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽ ﺷﻮد، آﯾﯿﻨﯽ ﻧﻤﺎﯾﺸـﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم »ﺷﻮﺷﯽ« ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽ ﺷﻮد. ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ؛ ﻧﻮروز ﺻﯿﺎدی، آﯾﯿﻨﯽ ﮐﻬﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺎزﻧﻤـﺎﯾﯽ راﺑﻄـﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ زﯾﺴﺖ ﺑﻮم درﯾﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﭘﺮدازد. ﺷﻮﺷﯽ ﻫﺎ دو ﻧﻔﺮ ﺳﯿﺎه ﭘﻮش ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﮐﻼ ﻫـﯽ از ﺣﺼـﯿﺮ و رﯾﺸﯽ از ﻟﯿﻒ ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻣﺮدم ﻣﯽ روﻧﺪ و ﺑﺎ دو ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮگ ﺧﺮﻣـﺎ ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ ﺿـﺮﺑﻪ ﻣـﯽ زﻧﻨـﺪ. در ﻣﺎزﻧﺪران ﻧﯿﺰ ﺟﺸﻨﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم »ﺗﯿﺮ ﻣﺎه ﺳﯿﺰده ﺷﻮ« در ﺷﺐ ﺳﯿﺰدﻫﻢ آﺑﺎن ﻣﺎه ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐـﻪ ﻃـﯽ آن، آﯾﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ ﻻل ﺷﻮش ﯾﺎ ﻻل ﺷﯿﺶ را ﺑﺮﭘﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. ﻻل ﺷﻮش ﻫﺎ دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ از اﻫﺎﻟﯽ روﺳﺘﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺻﻮرت ﺧﻮد را ﺳﯿﺎه ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ، ﮐﻤﺮﺑﻨﺪی از ﻋﻠﻮﻓﻪ ﺧﺸﮏ درﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و ﻟﺒـﺎس ﮐﻬﻨـﻪ ﺑـﻪ ﺗـﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. ﺳﭙﺲ ﺻﻮرت ﺧﻮد را ﻣﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ، ﺑﺎ ﺗﺮﮐﻪ ای از درﺧﺖ ﺷﻤﺸﺎد ﺑـﻪ او ﺿﺮﺑﻪ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ. اﯾﻦ دو ﻧﻤﺎﯾﺶ آﯾﯿﻨﯽ، ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﺗﻔﺎوت ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ دارﻧﺪ در ﺑﺴﯿﺎری ﻣـﻮارد ﺷـﺒﯿﻪ ﻫـﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ. در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ از دو روش ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﯿﺪاﻧﯽ و روش اﺳﻨﺎدی، ﺑﺎ ﺑﻬﺮه ﮔﯿـﺮی از ﺗﮑﻨﯿـﮏ ﻫـﺎی ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ، ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ و ﺗﺼﻮﯾﺮﺑﺮداری اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ. ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳـﯽ و ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ، ﻧﻘﺎط اﺷﺘﺮاک و اﻓﺘﺮاق اﯾﻦ دو آﯾﯿﻦ را ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮده و روﻧـﺪ ﺗﻐﯿﯿـﺮ در دو ﺣـﻮزه ﺳـﺎﺧﺘﺎری و معنایی را مورد مطالعه قرار داده است
خلاصه ماشینی:
مطالعه تطبيقي آيين نمايشي شوشيها در جنوب و لال شوش ها در شمال ايران (تاريخ دريافت : ١٣٩٩/٤/٥، تاريخ پذيرش : ١٣٩٩/٦/٢٥) 1 ژيلا مشيري چکيده مقاله حاضر، پژوهشي است تطبيقي بين مراسم شوشـي در جنـوب ايـران (قشـم ) و لال شـوش يـا لال شيش در شمال ايران (مازندران ) که به روش توصيفي ـ اکتشافي انجام گرفته است .
مقاله حاضر به پرسش هاي زير در همين زمينه ، پاسخ ميدهد: ● آيين نمايشي شوشي و لال شيش چيست و شکل برگزاري آن چگونه است ؟ ● آيا اين دو آيين نمايشي از لحاظ ساختار و معنا به همديگر شبيه هستند؟ ● آيا اين دو آيين نمايشي با يکديگر تفاوت دارند؟ تفاوت آنها چيست ؟ ● اين دو مراسم در پاسخ به چه نيازها و هدف هايي برگزار ميشوند؟ در اين پژوهش با توجه به ماهيت موضوع ، از روش اسـنادي اسـتفاده شـده و آيـين شوشي که در مراسم نوروز صيادي برگزار ميشود، با بهره گيري از مطالعـات ميـداني و روش ژرفانگر، مورد تحقيق و بررسي قرارگرفته است .
آغاز فصل شهريما نوروز صيادان و بازياران ٢ است که آن را جشن مي گيرنـد (اسديان خرم آبادي، ١٣٧٢: ٢٣) به طور معمول ، در برگزاري مراسم نوروز صـيادي هـم اين تفاوت زمان برگزاري (از ٢٩ تير تا ٦ مرداد ماه ) وجود دارد.
مراسم لال شوش در مناطق شمالي ايران ، به خصوص استان هـاي گـيلان و مازنـدران ، مراسـمي بـه نـام «تير ماه سيزه » برگزار مي شده است .
شيش يا شوش ، نام محلي درخت شمشاد است که در اين مراسم آييني استفاده ميشود؛ اما شوشي به تعبير خود محليهاي جزيره قشم ، از شـواش يـا شـاباش عروسي ميآيد.