چکیده:
قدمت حضور حیوانات در عرصه ی زمین بیش از انسانهاست. آنگاه که آدمی پا
به میدان هستی گذاشت و با قدرت تفکر بر مشکلات حیات در زمین چیره گردید.
رابطه ی خود را با حیوانات باز تعریف نمود. در آغاز رابطه ی انسان و حیوان تابع
همان قاعده ی جنگل بودء حیوانات تواناتر موجب هراس و ترس آدمی میشدند و
او از آنها میگریخت» حیوانات کم توان تر شکار میشدند و غذای انسان را فراهم
می آوردند.
ساخت اولین ابزارها به عنوان تولید اندیشه ی بشری, معادله را در رابطه ی انسان
و حیوان دگرگون ساخت و قواعد جبری طبیعت به دست تفکر توانای بشر شکسته
شد. با تغییر نظام معیشتی انسان, اشکال بهره جویی از حیوانات متنوع تر گردید.
چنان که حیوانات اهلی نه تنها بخش بزرگی از معاش مادی آدمی را تامین کردند بلکه
عضوی موئر در انجام کارها بودند و به اندازه ی اعضای خانواده صاحب نقش شدند.
با تغییر جنبههای مختلف معیشت بشر و آغاز شهر نشینی» حضور حیوانات در
عرصه فرهنگی مشاهده و آثار هنری به حضور آنان آراسته گردید.
این پژوهش به بررسی نقش حیوانات در آثار سعدی میپردازد تا بخشی از حضور
این موجودات را در ادبیات ایران زمین ترسیم کرده باشد.
خلاصه ماشینی:
گونه هاي متنوع اســتفاده از نام حيوانات در قرآن ، نشــانگر حضور مادي و معنوي اين موجودات به صورت پيوســته در زندگي آدمي اســت .
» (عبداللهي ، ص ١٧٠) دريغ است ايران که ويران شود کنام پلنگان و شيران شود (شاهنامه ،ج ٢،ص ١٢٧) نمونه هاي ديگري از دگرگوني ارزشــي حيوانات در ادبيات و فرهنگ ايران زمين 35 شـمـاره ٦، بـهـار ١٣٩٠ قابل مشــاهده اســت .
مهم ترين آثاري که در ادبيات ايران زمين از زبان حيوانات بيان شــده اند، به قرار زيرند: کليله و دمنه ، اگر چه اثري پارسي نيست اما اثر زيادي بر ادب فارسي داشته است .
مرا که عزلت عنقا گرفتمي همه عمر چنان اسير گرفتي که باز تـيهو را (غزل ١٩ ب ، ٤٠٦) و قارون ز دين برآمد و دنيا برو نماند بازي رکيک بود که موشي شکار کرد (قصايد، ٧٩٨) ٤- بختي : شتر دو کوهانه ي پشم دار که طاقت سرماي بسيار دارد و در آثار سعدي نماد جان سختي و تحمل است .
شــپره گر وصل آفتـاب نخواهد رونـق بــازار آفــتاب نــکاهــد (گلستان ، ٥، ١٢٤) و گر نــبيند به روز شپــره چـشم چشـمه ي آفـتـاب را چـه گنــاه فصلنامه ي تخصصي زبان و ادبيات فارسي 46 (گلستان ، ١، ٤٣) ٣٦- شــتر: اين حيوان در آثار سعدي ، بســامد فراوان دارد.
فصلنامه ي تخصصي زبان و ادبيات فارسي 54 قوت سر پنجه ي شيري گذشت راضيم اکنون به پنيري چو يوز (گلستان ، ٦، ١٣٩) نتيجه گيري تنوع حيوانات در آثار سعدي فراوان است .