چکیده:
در حال حاضر عموم مکتب های حقوقی» جرم را پدیده ای متشکل از سه عنصر
این معرفت به ویژه شناخت عنصر معنوی جرم در حقوق وضعی حداکثر قدمتی
معادل انقلاب کبیر فرانسه (۱۷۸۹ میلادی) دارد. چون پیش از آن شناخت جرم و
اعمال مجازات تابع امیال قدرتمندان بوده است.در حالیکه کاربردسه عنصر یاد شده
بدون عنوان مخصوص در مکتب آسمانی اسلام » پیش از ۱۶۰۰ سال قبل تشریع و
اعمال شده است.
درا شبهه. حدودء عنصر روانی جرم
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
.
دانشجوی کارشناسیارشد گرایش حقوق جزا و جرمشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان و
وکیل دادگستری
خلاصه ماشینی:
برخی از شارحین حقوق جزا عنصر روانی را مترادف با «تقصیر» می دانند و عده ای دیگر معتقدند عنصر روانی که از آن به تقصیر مجرم در ارتکاب جرم می توان تعبیر کرد عبارت است از اینکه «مجرم عملاً یا در نتیجه بی احتیاطی یا بی مبالاتی مرتکب عملی شود که طبق قانون ممنوع است و یا از انجام عملی که قانون او را مکلف ساخته است امتناع کند» (معتمد، ١٣٧٥، جلد اول ، صفحه ٢٧٢) ١٦٤ جمعی نیز معتقدند: «انسان مسئول فعل یا ترک فعلی است که برخلاف قانون از او سر می زند، ولی برای آنکه از کسی بازخواست کنیم و او را مسئول قرار دهیم ، باید عمل یا خودداری از عمل را بتوان پای او حساب کرد و باید بتوان او را مقصر نامید، عنصر روانی جرم عبارت از تقصیر است »(داورˬ بی تا، ص ٧٠ )از این رو وقتی گفته می شود فلان کس مجرم است ، چنین معنی می دهد که حقوق جزا از روی عدل و حق حکم کرده چون این شخص می تواند غیر قانونی بودن عمل انجام یافته را درک کند و مع ذلک عامدا اقدام به عمل ممنوع نموده یا حداقل اراده خود را برای احتراز از انجام عمل ممنوع ، نخواسته است به کار ببرد و بالنتیجه مقصر است .
عنصر روانی در جرائم عمدی از منظر حقوق ایران عنصر روانی در جرایم عمدی در حقوق جزای ایران و اسلام از جمله مسائلی است که در کتب حقوقی و قوانین کیفری تحت عناوین گوناگون از قبیل عمد، سو نیت ، استفاده نامشروع ، عنصر معنوی ، عنصر اخلاقی و عبارات و کلماتی مشابه ، مورد بحث واقع شده است (گلدوزیان ˬ ١٣٧٥، ص ١٧٨) ١٦٥ پس برای اینکه جرم عمدی محقق شود، کافی نیست که عمل پیش بینی شده به موجب قانون جزا در خارج واقع شود بلکه علاوه بر آن لازم است میان عملی که قانونا قابل مجازات است و شخص عامل ، رابطه روانی وجود داشته باشد؛ از این رو برای پیدایش جرم وجدان عنصر روانی ضرورت دارد و برای تحقق عنصر روانی در جرایم عمدی باید قصد مجرمانه وجود داشته باشد(شامبیاتی ˬ ١٣٧١ ˬجلد ١، ص ٣٩٦).