چکیده:
با توجه به افزایش نقاط شهری و جمعیت شهرنشین و مسائل و مشکلات متعددی که در پی آن بوجود آمده است در این مقاله به بررسی و تحلیل سیستم شهری استان خوزستان با استفاده از مدل مرتبه- اندازه زیپف، مرتبه- اندازه تعدیل یافته، منحنی لورنز و ضریب جینی٬ توان جمعیتی٬ شاخص های عدم تمرکز و شاخص های تمرکز شهری و نخست شهری در سالهای 1335 تا 1390 پرداخته شده است. هدف این پژوهش مشخص کردن میزان تعادل در سیستم شهری استان خوزستان است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و با استفاده از نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن جمعیت شهرهای استان برآورد گردیده است. جامعه آماری شامل کلیه شهرهای خوزستان در شش دوره سرشماری از سال 1335 تا 1390 است. نتایج این پژوهش حاکی از این است که در طبقات بالای نظام سلسله مراتبی شهرها تعادل بیشتری نسبت به تئوری زیپف و تعدیل یافته برقرار است و هر چه به سمت پایین که شهرهای بسیار کوچک قرار دارند پیش رویم از تعادل در مرتبه- اندازه شهرها کاسته می شود که تمامی شهرهای بسیار کوچک با اختلاف زیادی کمبود جمعیت دارند، سال 1365 تحت تأثیر جنگ تحمیلی نظام سلسله مراتبی شهرهای استان نسبت به سالهای قبل بیشترین عدم تعادل را دارد که در سال 1375 نظام پخشایش جمعیت متعادل تر می شود و سپس در سالهای 1385 و 1390 عدم تعادل در نظام سلسله مراتبی شهرهای استان به میزان زیادی افزایش می یابد. نتایج سایر مدل ها نیز به همین ترتیب است. در واقع نتایج تمامی مدلها حاکی از عدم تعادل و تمرکز زیاد جمعیت در نظام شهری استان خوزستان دارد.
خلاصه ماشینی:
تاریخ دریافت :١٣٩٥/٣/٥ تاریخ پذیرش :١٣٩٥/٩/٢٧ چکیده با توجه به افزایش نقاط شهری و جمعیت شهرنشین و مسائل و مشکلات متعددی که در پی آن بوجود آمده است در این مقاله به بررسی و تحلیل سیستم شهری استان خوزستان با استفاده از مدل مرتبه - اندازه زیپف ، مرتبه - اندازه تعدیل یافته ، منحنی لورنز و ضریب جینی، توان جمعیتی، شاخص های عدم تمرکز و شاخص های تمرکز شهری و نخست شهری در سالهای ١٣٣٥ تا ١٣٩٠ پرداخته شده است .
نظام شهری و شهرنشینی ایران نیز، متاثر از نظام برنامه ریزی و اداری متمرکز با تمرکز مراکز اقتصادی ،اجتماعی ،سیاسی و فرهنگی در چند شهر بزرگ به ویژه تهران موجب توزیع نامتعادل جمعیت و رشد اقتصادی در نقاط مختلف کشور شده است (فنی، ١٣٨٨: ٥٣) به طوری که شبکه شهری ایران که تا دهه ١٣٠٠، بدون وجود یک کلانشهر یا متروپل اصلی ، و ارتباط ارگانیکی که بین شهرهای کوچک و بزرگ هر منطقه از یک سو و شهرها و مناطق روستایی آنها از سوی دیگر از همگونی نسبی برخوردار بوده است (حسامیان و دیگران ،١٣٧٧ :١١٧ -١٢١) بتدریج و پس از اصلاحات ارضی و توسعه سرمایه داری در چهارچوب یک اقتصاد متکی بر صادرات نفت باعث کاهش اهمیت بخش کشاورزی و رشد سریع شهرها و مهاجرت روستاییان به شهرها شد که نتیجه آن افزایش جمعیت شهری و ناموزونی در شبکه شهری ایران است (نظریان ،١٣٧٤ :١٥١).