چکیده:
نهج البلاغه پس از قرآن کریم، ارزشمندترین کتاب هدایت و انسانسازی است که در جایجای آن، انعکاس آیات آسمانی قرآن مشهود است. امام علی(ع) در نهج البلاغه که گزیدهای از سخنان آن حضرت است، بهطور صریح به آیات قرآن کریم استشهاد کرده و یا اقتباس نموده است. یکی از پراهمیتترین گونههای اقتباس، اقتباس مفهومی یا استنباطی است که نقش اساسی در تفسیر آیات قرآن و رازگشایی از مضامین والای آن دارد. قطب راوندی با اشرافی که بر معانی قرآن داشت، توانست در کتاب منهاج البراعه، در مواردی که ذکری صریح از قرآن نبوده، اقتباسهای نهج البلاغه از قرآن را مشخص کند. ایشان با این پژوهش ارزنده نشان میدهد کلام امام علی(ع) نهتنها از نظر فصاحت و بلاغت، بلکه از نظر معنا و حقایق نیز برخاسته از قرآن کریم است. این جستار تلاشی است برای شناساندن این مواضع که با روش توصیفیتحلیلی انجام پذیرفته است.
After the holy Quran, Nahj al-Balagha is the most valuable source of guidance, which is repleted with the notions of Quran. Imam Ali PBUH has utilized Quran’s verses, whether directly or indirectly, in his words such as Nahj al-Balagha, which is an anthology of Imam’s words. Conceptual or deductive adaptation, is a way of quoting, which has an important role in interpreting Quran’s verses and deciphering its sublime meaning. In his book Minhaj al-Bara’a, Qutb Rawandi was able to pin point Nahj al-Balagha’s adaptations of Quran, in cases of indirect quotations, with his great command on Quran. His great work shows that Imam Ali’s PBUH words are derived from Quran, in both eloquence and meaning. This article uses a descriptive – analytical approach in an attempt to present Rawandi’s comments.
خلاصه ماشینی:
بررسی گونههای اقتباس قرآنی در منهاج البراعه قطب راوندی محمد سبحانینیا 1 چکیده نهج البلاغه پس از قرآن کریم، ارزشمندترین کتاب هدایت و انسانسازی است که در جایجای آن، انعکاس آیات آسمانی قرآن مشهود است.
امام علی(ع) در نهج البلاغه که گزیدهای از سخنان آن حضرت است، بهطور صریح به آیات قرآن کریم استشهاد کرده و یا اقتباس نموده است.
با این حال، آمیختگی نهج البلاغه با قرآن کریم که به تعبیر زبانشناسان، ژرف و عمیق است، باعث شده قطب راوندی در مواردی، با عدول از رویکرد اصلی خویش و با نگاه قرآنی، آیات متناسب با کلام حضرت را بیان کند.
تفاوت اقتباس و استشهاد صریح در تعریف اقتباس، شرط است که به منبع و گویندۀ کلام اقتباسشده اشاره نشود، درحالیکه در استشهاد و استناد، بهصراحت بیان میشود (فتاحیزاده، 1394: 75)؛ مثلاً حضرت پس از اینکه از عدم اختلاف در قرآن سخن میگوید، با استناد به آیۀ ۸۲ سورۀ نساء بهصراحت میفرماید: «فقال سبحانه: "وَ لَوْ كانَ مِنْ عِنْدِ غَیرِ اللّهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اخْتِلافاً كَثِیراً"» (نهج البلاغه، خطبۀ 18).
پیداست که این نوع اقتباس در کلام امام علی(ع) که قرآن ناطق است، فراوان دیده میشود؛ مانند عبارت «اِعمَلُوا لِیومِ تُذخَرُ لَهُ الذخائرُ، وتُبلَی فیهِ السَّرائرُ» (نهج البلاغه، خطبۀ 120) که از آیۀ شریفۀ «یوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ» (طارق: ۹) اخذ شده است.
قطب راوندی بهدلیل تسلط بر مفاهیم قرآنی در شرح به مواردی از اقتباس مفهومی نهج البلاغه از قرآن مجید، اشاره کرده است که به آنها میپردازیم.