چکیده:
رودبار زیتون شهرستانی است پهناور که در جنوب این استان گیلان و در مرز این استان با استان های زنجان و قزوین قرار دارد. در این پژوهش شماری از پربسامدترین پسوندهایی که در ساخت اسم در گویش رودباری به کار می روند با شواهدی از شش واژه نامه ای که تاکنون از گویش رودباری ارایه شده اند معرفی شده است. این پژوهش نشان می دهد این وندهای اسم ساز که غالبا به اسم، صفت یا ستاک فعل افزوده می شوند، بیشتر معنای نسبت و وابستگی و مانندگی را به آن می افزایند. البته پاره ای از این وندها هم زیادتی در معنا ایجاد نمی کنند.در گونه های مختلف گویشی، گاهی دو یا چند وند متفاوت به یک اسم، صفت یا ستاک فعل افزوده می شوند و معنای واحدی را به آن می افزایند. استفاده از وندها در ساخت واژه، کاربران را از تولید واژگان بسیط تازه که هزینه های زبانی را بالا می برند بی نیاز می سازد و این نکته در اقتصاد زبان دارای اهمیت بسیار است. بررسی این وندها به ریشه شناسی واژگان رودباری و گویش های همسایه که با گویش رودباری قرابت بسیار دارند یاری می رساند چرا که این وندها در ساخت واژگانی بویژه در نامگذاری ابزارها، موجودات، پدیده ها و جاینام ها نقش بنیادی دارند.
خلاصه ماشینی:
وند ra– در فارسي معيار در واژگاني همچون زنگار به معناي زنگ ديده مي شود ولي بيشتر آن را در ساخت صفت هاي فاعلي، مفعولي و اسم مصدر مي بينيم که در مورد اخير معمولا به ستاک گذشته (مانند خريدار، برخوردار، گرفتار، دادار، گفتار و کردار) و به ندرت به ستاک حال (مانند پرستار) افزوده مي شود.
la-اين وند اسم ساز به پايان اسم يا صفت افزوده مي شود و معمولا معناي نسبت را مي رساند و با وند ra- و ar- سنجيدني است .
اين وند در گويش گيلکي هم فراوان به کار مي رود، مانند ميجگال lmijga (مرعشي، ٤٢٣:١٣٨٢) که اسم است و از ميجک و ميژه əmiz به معناي مژه (نوزاد، ٤٤٦:١٣٨١) ساخته شده است .
(فرشيدورد، ١٤٨:١٣٨٤) برخي از اسم هايي که به اين وند ختم مي شوند با وند تصغيرak– و ay- همراه هستند که در گويش رودبار معناي آن البته به خوارداشت و تحبيب محدود نمي شود و معاني متعدد از جمله نسبت را افاده مي دهد.
در گويش رودباري، پتک و پته صفت مفعولي از مصدر پتن petan به معناي پيچيدن است که بيشتر به صورت پيشوندي به کار مي رود و در فعلهايي مانند آپتن و دپتن ديده مي شود و با pata لقمه (برهاني: ٢٨) سنجيدني است .
a- /e -وندي است که به پايان اسم ، صفت يا ستاک مضارع افزوده مي شود و معناي شباهت و نسبت را مي رساند مانند: پسته past.
one-اين وند اسم سازنيز در گويش رودبار به پايان اسم ، صفت يا ستاک مضارع افزوده مي شود و معناي نسبت و مانندگي يا جنس و نوع را مي رساند.