چکیده:
ﻓﺮزﻧﺪ آوری در ﻧﻈﺎم ﺧﺎﻧﻮاده از ﭼﺎﻟﺶ ﻫﺎی ﺟﺪی زوﺟﯿﻦ در ﻋﺼﺮ ﮐﻨﻮﻧﯽ اﺳﺖ. ﻣﯿﺎن ﻓﻘﻬﺎی اﻣﺎﻣﯿﻪ در اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮزﻧﺪآوری ﺟﺰء ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺷﺮﻋﯽ و ﻣﻘﺘﻀﺎی ذات ﻋﻘﺪ ﻧﮑﺎح ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽ ﺷﻮد، اﺧﺘﻼﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻟﯿﮑﻦ درﺑﺎره ی اﻗﺘﻀﺎی اﻃﻼق آن، دﯾﺪﮔﺎه ﻫﺎی ﻓﻘﯿﻬﺎن ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ: 1. ﻓﺮزﻧﺪآوری از ﻣﻘﺘﻀﺎی اﻃﻼق ﻋﻘﺪ ﻧﮑﺎح ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد، اﻣﺎ اﯾﻦ ﺣﻖ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ زن اﺧﺘﺼﺎص دارد. 2. ﻓﺮزﻧﺪآوری از ﻣﻘﺘﻀﺎی اﻃﻼق ﻋﻘﺪ ازدواج ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻧﻤﯽ آﯾﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻃﺮح دﻋﻮای ﻗﻀﺎﯾﯽ در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪآوری در ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﻧﮑﺎح ﯾﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺒﺎﻧﯽ ﻋﻘﺪ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ آن ﺑﻪ ﯾﮏ ﺿﻤﺎﻧﺖ اﻟﺰام آور ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮔﺮدد. ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ دﻻﯾﻞ آرای ﯾﺎد ﺷﺪه ﻣﯽ ﭘﺮدازد و در ﻧﻬﺎﯾﺖ، ﺑﺎ رﻫﯿﺎﻓﺖ ﻓﻘﻬﯽ اﺗﻘﺎن دﯾﺪﮔﺎه دوم را اﺛﺒﺎت و ﺑﺮای ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی از ﺗﺒﻌﺎت اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ( ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎ زوال ﻧﺴﻞ ﻫﺎ) ﻧﺎﺷﯽ از ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه، راه ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ را اراﺋﻪ ﻣﯽ دﻫﺪ و ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﺎده ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻣﺼﺮّح را در ﺣﻘﻮق ﻣﻮﺿﻮﻋﻪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
خلاصه ماشینی:
) 2 در صحیحه دیگری محمد بن مسلم از امام باقر(علیه السلام) نظیر حدیث قبل را نقل می کند با این تفاوت که حضرت فرموده اند: «مگر اینکه زن راضی شود ویا این امر در هنگام ازدواج با وی شرط گردد» 3 در برخی روایات عزل به طور مطلق جایز شمرده شده است؛ یعنی حتی اگر زن رضایت ندهد و در هنگام ازدواج هم مرد با او شرط نکرده باشد، ظاهر این دسته روایات بر جواز عزل از سوی مرد دلالت دارد; مثلا در صحیحه محمدبن مسلم آمده : جعفر پور، جمشید، ذوالفقاری، سهیل، «مقاله وابستگی اقتضای ذات نکاح به رابطه زناشویی»، سایت مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال3، شماره4، تابستان 90، صص 32-34.
خلاصه كلام ايشان اين است كه عزل بدون رضايت زوجه كراهت دارد ولى اگر اشتراط ضمن عقد باشد و همسر راضى باشد، جايز است.
مرحوم شیخ صدوق در این باره در کتاب من لا یحضره الفقیه روایتی آورده که امام فرموده اند: از موسى بن جعفر عليهما السلام پرسيده شد: در مورد شخصى كه كنيزى خريده و چند ماه پيش او مانده است و حائض نشده و اين ناشى از سن زياد هم نبوده باشد و زنان پس از معاينۀ او بگويند كه حامله نيست آيا نزديكى كردن در فرج او براى مالكش جايز است (چون احتمال دارد حامله باشد از صاحب اولش)؟ آن حضرت فرمود: ممكن است حيض را بادى حبس كرده باشد بدون اينكه زن حامله باشد پس باكى نيست كه مالكش با او در فرج نزديكى كند.