چکیده:
محیطهای امروز شهری را برنامهریزان، طراحان شهری و معماران طراحی کرده و میسازند و گروههای مختلف جامعه، بدون هیچگونه سهمی در تصمیمات طراحانه، ناچار به استفاده از این فضاها هستند. اینکه فضاهای امروز شهرهای ما تا چه حد برای استفادهکنندگان آن مطلوب است و ادراک مردم از چنین فضاهایی چگونه است، میتواند طراحان محیط را یاری دهد که به خلق فضاهای مناسبتری اقدام نمایند. بسیاری از مطالعات انجام گرفته در زمینة روانشناسی محیط، حاکی از تفاوتهای معنادار میان گروه طراحان محیط و سایر گروههای اجتماعی از جهت ارزیابیشان در مورد بعضی از خصوصیات محیطی میباشد. با عنایت به اینکه اکثر مطالعات مذکور در کشورهای دیگر صورت گرفته است، نمیتوان آن را به کشور ما تعمیم داد و تحقیقات در این زمینه لازم و مفید به نظر میرسد. مطالعة حاضر به مقایسة نظرات گروه طراحان محیط و سایر مردم میپردازد و موضوع مورد بحث آن دیدگاه این دو گروه در مورد هویت شهری و عناصر اصلی هویتبخش آن میباشد. این مطالعه در منطقة شمیران در شمال تهران انجام گرفته است. نظرات مردم از طریق پرسشنامه جمعآوری شده است و دیدگاه متخصصان نیز بهصورت مصاحبه برمبنای سؤالات مشخص مورد پرسش قرار گرفته است. نتایج تحقیق حاضر، برخلاف نتایج اکثر پژوهشهای انجام شده در کشورهای غربی، حاکی از وجود اتفاق نظر نسبی و شباهت میان نظرات دو گروه مورد بررسی میباشد.
Urban planners and designers as well as architects are the main designers and decision makers of the urban environment today, whilst the public are the main users of those spaces without having any share in this regard. Having knowledge about the appropriateness of the urban spaces from the people’s point of view and knowing the preferences of the users can be helpful in designing a better environment. A large number of studies carried out in the field of environmental psychology indicate a considerable difference between the attitudes of environmental designers and that of other groups of people regarding the evaluation of specific characteristics of the specified environment. Since most of these pieces of research have been carried out in other countries, it is not reasonable to generalize their results to our country, thus the investigation in Iranian context is necessary. This study is a comparison between environmental designers and the public’s views on urban identity and the main environmental elements which enhance such identity. The study is concentrating on Shemiran area located in the north of Tehran. The people’s viewpoints were gathered through a questionnaire and those of experts were asked through face to face interviews on the basis of a series of structured questions. The results indicate that, in contrast to the findings of similar studies conducted in the western countries, there is consensus and similarities between different groups of the people and experts’ respondents on their evaluation of the environment.
خلاصه ماشینی:
ازآنجایی که معماران وشهرسازان نقش اصلی وعمدۀ طراحی محیط کالبدی رابه عهده دارند، وازطرفی این محیط مورداستفادۀ کلیه افرادجامعه قرارمی گیردوتأثیرات روانی قابل توجهی برعموم مردم دارد؛لذاشناخت نحوۀ ادراک وارزیابی وارزشگذاری این گروه ازجامعه نسبت به عوامل وعناصرمحیطی اهمیت زیادی خواهدداشت .
مطالعاتی که دررابطه باشناخت شیوه ادراک وارزیابی محیط صورت گرفته وعمدتاًسعی داشته تابه مقایسۀگروههای طراحی محیط ومردم عادی بپردازد،یکی ازدوقالب کلی زیررادنبال نموده است :بعضی سعی درشناخت ترجیحات محیطی مردم ونحوۀ ارزیابی آنان ازفضاهای موجود(به خصوص ازجهت عملکردی )داشته اند.
اهمیت بررسی نظرات مردم درکشورما مطالعاتی که تاکنون درزمینۀمقایسۀنحوۀ برخوردوارزیابی محیط میان گروههای مختلف اجتماعی وبه خصوص طراحان محیطی ومردم عادی صورت گرفته ،اکثراًدرکشورهای غربی انجام پذیرفته است ودرکشورماتاکنون دراین زمینه بررسی های لازم صورت نگرفته است .
درکنار ارزیابی نظرات مردم به عنوان استفاده کنندگان فضا،بررسی رویکردطراحان محیط دراین زمینه ومیزان ارزشگذاری آنان نسبت به این مسئله نیزبسیارمهم است .
به دنبال آن عوامل اصلی درهویت بخشی این ناحیه موردسؤال وشناسایی واقع شده وسپس باعطف توجه بیشتربه جنبه های کالبدی محیط ،نقش معماری بومی درتقویت هویت محلی موردارزیابی قرارگیرد.
جمع بندی ونتیجه گیری مقایسۀپاسخ های متخصصان ومدرسان رشته های معماری وشهرسازی بانظرات مردم حاکی از شباهت فراوان وهمسویی این دوگروه درارزیابی هویت منطقه شمیران است .
نتایج حاصل ازجمع بندی پاسخ های متخصصان نیزحاکی ازآن است که ١٠٠%شهرسازان و ٧٣%معماران طبیعت منطقه راعامل اصلی وجودهویت مستقل آن می شناسند.
دراین موردنیزنتایج حاکی ازآن است که مردم ساختمان هایی راکه باالهام ازعناصرمعماری بومی بناشده انددرتقویت هویت مؤثرمی شناسندوجمعا٧٤ً%پاسخ هانمایانگر (به تصویر صفحه مراجعه شود) این مسئله بوده است .