چکیده:
وب یکی از کانالهای اصلی کسب اطلاعات است و استفاده از موتورهای کاوش بهعنوان متداولترین روش دستیابی به این اطلاعات محسوب میشود. هدف از پژوهش حاضر تعیین سطح کمال مدل ذهنی دانشجویان از موتور کاوش گوگل است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر نوع، توصیفی- پیمایشی است. ابزارهای مورد استفاده برای گردآوری دادهها عبارتاند از: مصاحبه نیمهساختاریافته (با استفاده از مقیاس کمال مدل ذهنی «لی»، و سؤالات طراحیشده) و مشاهده مستقیم (فیلم ضبطشده از رفتار اطلاعیابی کاربر). جامعه پژوهش نیز شامل دانشجویان در حال تحصیل کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی در گروه فنی- مهندسی و علوم انسانی/ اجتماعی بودند که از هر گروه 15 نفر (جمعاً 30 نفر) با روش نمونهگیری هدفمند انتخاب شدند.
یافتههای پژوهش نشان داد که 80 درصد دانشجویان مدلهای ذهنی ناقص و 20 درصد مدلهای ذهنی خوبی داشتند و البته، هیچکدام از دانشجویان مدلهای ذهنی کاملی نداشتند. آگاهی بیشتر دانشجویان از مؤلفههای اطلاعات تخصصی/ عمومی، پایگاههای اطلاعاتی چندگانه، مطابقتدادن، کاوش کلیدواژهای، و اعتبار و سندیت نتایج در سطح خوبی بود. در مورد مؤلفههای محدودسازی/ بسط نتایج و الگوریتم رتبهبندی و مرتبسازی نتایج آگاهی بیشتر دانشجویان در سطح متوسط بود و در مورد مؤلفههای اطلاعات محدود، صفحات/ وبسایتهای نمایهشده، راهنمای کاوش، عملگرهای بولی، و سایر عملگرهای کاوش و پیشوندها، نشانها و علائم نقطهگذاری، کاوش پیشرفته، و تنظیمات کاوش آگاهی آنها در سطح ضعیفی قرار داشت. همچنین، بین سطح کمال مدل ذهنی و سطح تعامل تفاوت معناداری مشاهده شد و دانشجویانی که سطح کمال مدل ذهنی کاملتری داشتند، سطح تعامل مطلوبتری از خود نشان دادند.
با توجه به یافتههای پژوهش ضروری است مقوله مدلهای ذهنی بهعنوان عامل تأثیرگذار بر رفتار اطلاعیابی کاربران در طراحی نظامهای اطلاعاتی و نیز آموزش کاربران مورد توجه قرار گیرد. شناخت مدلهای ذهنی کاربران، خطاها و نواقص و شکافهای دانشی آنها از نظام اطلاعاتی را آشکار میسازد که با این آسیبشناسی میتوان در رفع آن اقدام کرد و اثربخشی نظام و آموزشها را افزایش داد.
The World Wide Web (WWW) is a major channel of getting information and using web search engines is the most popular way of accessing information. This study aims to investigate master students’ mental model completeness level of Google web search engine. From the methodological perspective, this research is a practical one based on survey method. The sample population consisted of 30 master students from Ferdowsi University in engineering science, humanity/social sciences selected purposefully and participated voluntarily. The main tools for gathering data are semi-structured interview (based on mental model completeness scale (Li 2007) and designed questions) and direct observation.
The results demonstrated that 80% of students had incomplete mental models and 20% of them had good mental models and none of them showed a complete mental model. The majority of students’ perception was good in Specific/General Info, Multiple Type of Databases, Matching Process, Keyword Searching and Info Authority. The majority of students’ perception was moderate in Restricting/Broadening and Ranking/Sorting. But the majority of students’ perception was poor in Limited Info, Indexed Pages/Sites, Search Assistance, Boolean Operators, Search Operators and Prefixes, Punctuation and Symbols, Advanced Search and Search Setting. There was a significant difference between mental model completeness level and interactivity level. That is, the students having a better mental model showed better interactivity level.
According to the findings, it is necessary to consider mental model as a factor affecting information seeking behavior, in designing information systems and training users too. Understanding users’ mental models reveal their errors, misconceptions and knowledge gaps, and by this pathology, it is possible to correct these faults and flaws and increase the effectiveness of the system and training.
خلاصه ماشینی:
همچنين ، از آنجا که بر اساس آمارهاي »مرکز ملي آمار ايران« نزديک به ٦٠ درصد از کاربران اينترنت در ايران را افراد داراي تحصيلات عالي دانشگاهي تشکيل ميدهند (١٣٩٠)، بايد مقولۀ مدلهاي ذهني و تأثير آن بر فرايند اطلاعيابي را در بين دانشجويان تحصيلات تکميلي، به عنوان نمونه اي از قشر دانشگاهي، که از اصليترين اقشار استفادهکننده از اينترنت هستند، مورد مطالعه قرار داد تا خطاها و نواقص مدلهاي ذهني کاربران مشخص شود.
بنابراين ، با توجه به رويکرد متفاوت پژوهش حاضر نسبت به ساير پژوهش هاي داخلي صورتگرفته دربارة مدلهاي ذهني انتظار ميرود نتايج حاصل از اين پژوهش 992 سبب شناخت نسبي مدلهاي ذهني دانشجويان کارشناسي ارشد از موتور کاوش »گوگل « شود و ضمن زمينه سازي براي پژوهش هاي بيشتر در اين حوزه، در راستاي بهبود طراحي نظامهاي تعاملي بازيابي اطلاعات و بازنگري در آموزشهاي سواد اطلاعاتي نيز مورد استفاده قرار گيرد و از اين طريق پشتيباني بهتري از تعامل کاربر و اطلاعات در نظام ايجاد گردد.
روند کلي اجراي پژوهش 997 همانطور که شکل ١ نشان ميدهد براي تعيين سطح کمال مدل ذهني کاربر از ماهيت و ويژگيهاي موتور کاوش، با هر مشارکت کننده، مصاحبۀ نيمه ساختاريافته صورت گرفت و به منظور بررسي سطح تعامل کاربر با موتور کاوش »گوگل «، علاوه بر سؤالات مصاحبه ، از مشارکت کننده درخواست ميشد که نياز اطلاعاتي علمي واقعي خود را در »گوگل « جست وجو کند.
دسته بندي سطح کمال مدل هاي ذهني دانشجويان از مؤلفه هاي مختلف (رجوع شود به تصویر صفحه) همانطور که جدول ١ نشان ميدهد، آگاهي بيشتر دانشجويان از مؤلفۀ اطلاعات تخصصي/ عمومي، پايگاههاي اطلاعاتي چندگانه ، مطابقت دادن، کاوش کليدواژهاي، و اعتبار و سنديت نتايج در سطح خوبي قرار دارد.