چکیده:
حوضۀ آبخیز رودخانۀ زال در جنوب شهرستان خلخال و جنوب استان اردبیل واقع شده است و یکی از زیرحوضههای حوضۀ آبریز رودخانۀ قزلاوزن است. هدف پژوهش پیش رو، ارزیابی و مقایسۀ فرسایش خاک و حجم رسوب تولیدی حوضۀ آبخیز رودخانۀ زال با استفاده از مدلهای پسیاک و پسیاک اصلاحشده (ام. پسیاک) است. در این پژوهش با تفکیک حوضه به چهار زیرحوضۀ لرد، زال، کلبندرود و درهچای، میزان فرسایش خاک و تولید رسوب کل حوزۀ آبخیز و زیرحوضههای آن با استفاده از روشهای پسیاک و پسیاک اصلاح شده مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بررسی نشان داد که در مدل پسیاک کل حوضۀ آبخیز و زیرحوضههای کلبندرود، درهچای و لرد، از نظر شدت فرسایش، در کلاس و شدت رسوبدهی متوسط و زیرحوضۀ زال در کلاس و شدت رسوبدهی زیاد قرار دارند. رسوب ویژه بهوسیلۀ مدل پسیاک در کل حوضه 6/388، زیرحوضۀ زال 9/520، زیرحوضۀ کلبندرود 8/409، زیرحوضۀ درهچای 1/357 و زیرحوضۀ لرد 1/311 متر مکعب در کیلومتر مربع در سال برآورد شده است، در حالیکه در مدل ام. پسیاک کل حوضۀ آبخیز و زیرحوضههای کلبندرود، درهچای و لرد، از نظر شدت رسوبدهی، در کلاس و شدت رسوبدهی کم و زیرحوضۀ زال در کلاس و شدت رسوبدهی متوسط قرار گرفت و رسوب ویژه در کل حوضه 1/195، زیرحوضۀ زال 1/263، زیرحوضۀ کلبندرود 206، زیرحوضۀ درهچای 179 و زیرحوضۀ لرد 5/155 متر مکعب در کیلومتر مربع در سال برآورد شد.
خلاصه ماشینی:
در اين پژوهش با تفکيـک حوضـه بـه چهـار زيرحوضة لرد، زال ، کلبندرود و دره چاي ، ميزان فرسايش خاک و توليد رسوب کل حوزة آبخيز و زيرحوضه هاي آن با استفاده از روش هاي پسياک و پسياک اصـلاح شـده مـورد بررسـي قـرار گرفت .
نتايج بررسي نشان داد که در مدل پسياک کل حوضة آبخيز و زيرحوضه هاي کلبنـدرود، دره چاي و لرد، از نظر شدت فرسايش ، در کلاس و شدت رسوب دهي متوسط و زيرحوضـة زال در کلاس و شدت رسوب دهي زياد قرار دارند.
جداري عيوضي و جوکار سرهنگي (١٣٨٠) ميزان فرسايش و توليد رسوب را در حوزة آبخيز بوجان با روش واحدهاي ژئومورفولوژي و پسياک بررسي کردند و به اين نتيجه رسيه اند که ارزيابي فرسايش با روش مذکور در واحدهاي ژئومورفولوژي ، ثابت مي کند کـه ايـن روش از سـرعت و دقت عمل بيشتري در تشخيص مهم ترين عوامل فرسايش و بحراني ترين نواحي از نظر توليـد رسـوب در سـطح منطقـه برخوردار است .
ضريب رسوب دهي و امتياز عامل خاک {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} * در تعيين امتياز عوامل نه گانة مدل پسياک در حوضه ، ميـانگين وزنـي امتيازهـاي زيرحوضه ها در نظر گرفته شده است .
نقشة امتياز عامل آب وهواي حوضه و زيرحوضه ها عامل هرزآب يا رواناب يکي ديگر از عوامل مؤثر در فرسايش خاک و توليد رسوب در روش هاي پسياک و ام .
نقشة امتياز عامل پوشش زمين حوضه و زيرحوضه ها عامل کاربري اراضي يکي ديگر از عوامل مؤثر در ارزيابي فرسايش خاک و توليد رسوب در روش هاي پسـياک و ام .